Dollar kursi pasayishda davom etadimi
O‘zbekistonda dollar kursi 23-maydan beri to‘xtovsiz pasayib bormoqda. Shu vaqt ichida O‘zbekiston Respublika valyuta birjasida (O‘zRVB) Amerika valyutasining o‘rtacha kursi 12 724,72 so‘mdan 12 599,85 so‘mgacha pasaydi. Dollar nima uchun tushib ketayotgani va yaqin kelajakda valyuta kursi qanday bo‘lishi haqida «Kursiv» ekspert bilan suhbatlashdi.
Birjada dollar kursining pasayishi mamlakat banklaridagi Amerika valyutasining qiymatiga ham ta’sir ko‘rsatmoqda. Quyidagi diagrammada ko‘rib chiqilayotgan davrda O‘zRVBda dollar kursi qanday tushganini ko‘rishingiz mumkin.
Dollar kursining o‘zgarishi
Avvalroq O‘zbekiston Markaziy banki boshqaruvi raisi Mamarizo Nurmuratov 2024-yilning birinchi choragida dollar kursi o‘tgan yilga nisbatan tezroq o‘sganini ma’lum qilgandi. Buning asosiy sababi valyutaga bo‘lgan talabning oshishi edi.
Biroq joriy yilning may oyidan butunlay boshqacha vaziyat kuzatildi, xorijiy valyuta taklifi o‘sishni boshladi. Iqtisodchi Otabek Bakirovning aytishicha, bunga O‘zbekiston xalqaro kapital bozorida $1,5 milliardlik obligatsiyalar chiqargani (O‘zR bu pulni qarzga olgan) sabab bo‘lishi mumkin. Ichki bozorga ko‘proq chet el valyutasi kirib keldi va shuning uchun dollarning qiymati tushib ketdi.
Kap Depo investitsiya kompaniyasi katta moliyaviy tahlilchisi Shodibek Kenjayev ham «Kursiv» nashriga bergan intervyusida yuqoridagi fikrga qo‘shildi. Uning qayd etishicha, joriy yilning may oyida AQSh dollarining Markaziy bank tomonidan belgilangan kursi ketma-ket ikkinchi oy davomida o‘zbek so‘miga nisbatan o‘zgarmagan. 12 700 so‘mga ko’tarilganiga qaramay, oy oxiriga kelib kurs 12 600 dan pastga tushdi.
«Bunga ta’sir ko‘rsatuvchi ko‘plab omillar mavjud bo‘lib, ulardan biri suveren yevroobligatsiyalarni uch valyutada (600 million AQSh dollari, 600 million yevro va milliy valyutada 3 trillion) chiqarish hisobiga katta byudjet taqchilligini qoplash edi. Iqtisodiyotga katta miqdordagi mablag‘ning kiritilishi so‘mning mustahkamlanishiga yordam berdi», dedi u.
Kenjayevning fikricha, so‘mning mustahkamlanishiga mamlakatning asosiy savdo hamkorlari, jumladan, Rossiyaning ijobiy iqtisodiy ahvoli ham yordam bermoqda. Mamlakatda valyuta tushumlarini eksport qiluvchilar tomonidan majburiy sotish qoidasi saqlanib qolgan. Yuqori foiz stavkalari tufayli mamlakatga kapital ham kirib kelmoqda.
«Byudjet taqchilligini qoplash uchun yevroobligatsiyalar chiqarilishi O‘zbekistonning iqtisodiy ahvolini yaxshilamaydi, faqat vaqtinchalik yordam beradi, shuning uchun ham iyun oyi oxiriga qadar bir dollar 12 750 – 12 800 so‘m atrofida bo‘lishi mumkinligi haqidagi oldingi prognozimni tasdiqlayman. Iyun va iyul oylarida kutilayotgan mavsumiy deflyatsiya aholining xorijiy valyutaga qiziqishini kamaytirishi mumkinligiga qaramay bu prognozni to‘g‘ri deb hisoblayman», dedi ekspert.
Tahlilchining fikricha, iyun oyi oxiriga kelib dollarga bo‘lgan talab keskin oshishi mumkin va keyinchalik milliy valyuta pasayishda davom etadi.
«Oʻrta muddatli istiqbolda, kuzgacha bir dollar uchun 13 ming soʻmga yaqin kurs boʻlishini kutish mumkin. Ammo bundan keyin oʻsish toʻxtab qoladi. Buning sabablari bor. Davlat bir nechta aktivlarni sotish orqali byudjet taqchilligini qoplash uchun pul olishi, shuningdek, yirik davlat korxonalaridan yaxshi dividendlar olishi kerak», deya xulosa qildi Kenjayev.
