Biznes ESG tamoyillarini qanday qo‘llaydi
«Kursiv Uzbekistan ESG» forumi doirasida «Hamma narsada tozalik: ekologik poklik biznesni rivojlantirish vositasi» mavzusida birinchi muhokama bo‘lib o‘tdi. Sessiyada ishtirokchilar biznes yashil iqtisodiyotni shakllantirishga qanday ta’sir qilishini, shuningdek, ESG tamoyillarini amalga oshirishda xususiy sektor qanday muammolarga duch kelishini muhokama qildilar.
«Yashil iqtisodiyotni shakllantirish va iqlim oʻzgarishiga qarshi kurashda xususiy sektor ishtirokisiz innovatsiyalar haqida gapirish oʻrinli emas. Rivojlanishi mumkin bo‘lgan hamma narsa faqat yuqoridan pastgacha borishi kerak degan fikr bor edi. Ammo hozir bu noto‘g‘ri yondashuv», dedi Yashil transformatsiya va iqlim o‘zgarishiga moslashish milliy markazi direktori, O‘zbekiston Ekologiya, atrof-muhitni muhofaza qilish va iqlim o‘zgarishi vaziri maslahatchisi Suna Park.
Uning soʻzlariga koʻra, bugungi kunda deyarli barcha muhim qarorlar boʻyicha, xoh strategiyani shakllantirish, xoh qonunni ishlab chiqish boʻladimi, vazirlik doimo tashkilotlar bilan hamkorlik qiladi.
«Biz hozir juda yuqori faollikni ko‘ryapmiz. Vazirlikka kuniga 100 ga yaqin murojaatlar tushsa, 50 – 60 foizga yaqini biznesdan bo‘ladi. Biroq biz hali ham [kompaniyalar bilan] o‘zaro munosabatlarning to‘g‘ri va samarali mexanizmlarini yaratish ustida ishlayotgan bosqichdamiz. Tan olishim kerak, afsuski, xususiy sektorning hammasi ham ESGni ilgari surish uchun samimiy niyat bilan maqtana olmaydi», dedi vazir maslahatchisi.
Suna Park, shuningdek, O‘zbekistonning 2030-yilga borib issiqxona gazlari emissiyasini YaIM birligiga 35 foizgacha kamaytirish rejalariga ham izoh berdi.
«Bu jiddiy niyat. Hech bir davlat bunday ambitsiyalarni osonlikcha e’lon qila olmaydi. Bizda juda yaxshi tendentsiya bor – biz hozir o‘z oldimizga qo‘ygan maqsadimizga erishmoqdamiz», dedi spiker.
UzGidro transformatsiyasini amalga oshirish boshqarmasi rahbari Pahlavon Nurmatov kompaniyaning kelgusi besh yil ichida yashil ta’minot zanjiri talablarini ishlab chiqish rejalarini ma’lum qildi.
«Biz yashil ta’minot zanjirlari uchun talablarni yaratamiz. Qurilish pudratchisini yollagan kompaniya yetkazib beruvchidan ESG tamoyillariga rioya qilishni so‘rashi mumkin”, deya tushuntiradi u.
Biroq hozircha, uning so‘zlariga ko‘ra, barcha pudratchilar bunday talablarga ijobiy javob bermagan. Suna Park ushbu masalaga O‘zbekiston davlat qonunchiligi nuqtai nazaridan ham izoh berdi.
«Hukumat xususiy sektorga qanday ishlashni buyura olmaydi, lekin u asosiy talablarni qoʻyishi mumkin. Biz allaqachon ESGni so‘nggi qonunchilikka kiritganmiz. Lekin, albatta, qonunchilik darajasida, biz emissiya, tozalash inshootlaridan foydalanish va boshqa narsalar bo‘yicha standartlarni biroz kuchaytirishimiz kerak, deb o‘ylayman «, deydi u.
Vazir maslahatchisi qo‘shimcha qildi: “Biz tushunishimiz kerakki, yirik ishlab chiqarish kompaniyalari bir yilda yashil yo‘lga chiqa olmaydi, bu juda katta sarmoya. Buni hisobga olish kerak».
«ACWA Power» kompaniyasining respublikadagi rahbari Jon Zaydi o‘z nutqida kompaniya O‘zbekistonni ko‘p yillardan buyon strategik sarmoyaviy hamkor deb bilishini ta’kidladi.
«Biz 12 davlatda, jumladan, Saudiya Arabistonidan keyin ikkinchi oʻrinda turadigan Oʻzbekistonda faoliyat yuritamiz. ESG bizning strategiyamizning bir qismidir. Ko‘pincha ijtimoiy masalalar, xususan, biz rioya qilishimiz kerak bo‘lgan mehnat kodeksi bizning kutganimizga va ularning barchasi amalga oshirilishiga zid keladi», dedi Zaydiy.
Uning fikricha, ba’zida yuqoridagi holatlar investorlarning kompaniyalar rivojlanmoqchi bo‘lgan sohalarga sarmoya kiritishiga to‘sqinlik qilishi mumkin.
«Shuning uchun, eng muhim vazifa – odatlarni o‘zgartirish, biz bu masalaga munosabatimizni o‘zgartirishimiz kerak», dedi u.
“O‘zbekistonda bo‘lgani kabi Qozog‘istonda ham 2023-yilgacha ESGdan foydalanish ixtiyoriy edi. O‘tgan yilning fevral oyida 2060-yilgacha uglerod neytralligiga erishish strategiyasi qabul qilingan edi. Endilikda korxonalar yil oxirigacha yo‘l xaritasi qabul qilinishini kutmoqda. Bu, ehtimol, Qozog‘istonning yuqori uglerodli sanoatiga eng ko‘p ta’sir qiladi. Ammo ular uzoq vaqt davomida xalqaro standartlarni faol joriy qilmoqdalar, hattoki mavjud talablardan ham oshib ketishmoqda», deydi Qozog‘iston CAIER institutining ESG konsalting direktori Aigerim Ospanova.
Ospanovaning soʻzlariga koʻra, 2023-yil aprel oyida Qozogʻistonda ham moliya bozorini tartibga solish boshlangan.
«Qozogʻiston moliya bozorini rivojlantirish agentligi QRning barcha moliya institutlarini tartibga solishni belgilovchi birinchi hujjatni e’lon qildi. Ushbu hujjat ESGni oshkor qilish haqida. 2024-yildan boshlab moliya sektori vakillari ixtiyoriy ravishda ESG ma’lumotlarini taqdim etadilar. 2025 yildan majburiy. Ikkinchidan, ekologik va ijtimoiy xavflarni baholash bo‘yicha ko‘rsatmalar e’lon qilinishi kerak. Bu allaqachon risklarni boshqarishda ESG tamoyillarini to‘liq amalga oshirishni anglatadi», deb ta’kidlaydi CAIER direktori.
«Xitoyning xalqaro hamjamiyat oldida atrof-muhitga emissiya bo‘yicha majburiyatlari bor. Ushbu majburiyatlar mintaqalar bo‘yicha bo‘lingan va har bir mintaqada ishlab chiqarish gigantlari bu yo‘nalishda etakchi rol o‘ynaydi. «Huawei» kompaniyasida ESG kompaniyaning umumiy rivojlanish strategiyasiga kiritilgan. U yangi mahsulotlarning paydo bo‘lishi, ishlab chiqarish, logistika va xizmat ko‘rsatish bosqichlarida qo‘llaniladi», dedi ma’ruzachi.
Kompaniya ta’lim dasturlariga ham katta e’tibor beradi.
“Biz har yili turli universitetlardan talabalarni tanlab, ularga yangi mahsulotlar va tadqiqotlar yaratish uchun treninglar, vositalar va platformalar taqdim etamiz. Bu yil O‘zbekiston jamoasi mintaqa chempioni bo‘ldi – ular suvni tozalash vositasini yaratishdi», dedi Suli G‘ayrat.
