AQSh va Yevropada banklarning qulashi tufayli
Tahlilchilar jahon iqtisodiyotida global resessiya ehtimolidan xavotirda. Uning o’tmishdoshlari bank sektoridagi muammolar bo’lishi mumkin: Amerika Silicon Valley Bank (SVB) bankrotligi va Credit Suisse’ni Shveytsariya korporatsiyasi UBS tomonidan egallab olinishi. Prognozni RBC The Economist nashriga tayanib keltirdi.
«Samolyotning ishdan chiqishi va dvigatellar (kredit bozori) ishdan chiqishini hisobga olsak, yumshoq qo‘nish ehtimoli tobora kamayib bormoqda», — deya izoh berdi dunyodagi eng yirik banklardan biri JPMorgan Chase vaziyatni.
Qo’shma Shtatlardagi banklar bilan vaziyat keskinlashgan paytda jahon iqtisodiyoti yiliga 3 foizga o’sgan. Rivojlangan mamlakatlarda mehnat bozorida talab taklifdan sezilarli darajada oshib ketdi. Goldman Sachs moliyaviy konglomeratining joriy faollik ko’rsatkichi ushbu qiymatlarda keskin o’zgarishlarni ko’rsatmadi.
Biroq, iqtisodchilarning xavotirga ikki sababi bor – dunyoda noaniqlikning kuchayishi va kreditlash bilan bog’liq vaziyat.
Xalqaro Valyuta Jamg’armasining 2013 yilgi hisobotiga ko’ra, favqulodda hodisalar (urush yoki bank inqirozi) tufayli o’zgaruvchanlikning kuchayishi yalpi ichki mahsulotning 0,5 foiz punktga qisqarishiga olib kelishi mumkin. Natijada, global iqtisodiyotning 2,5% gacha pasayishi xavfi mavjud.
Shu bilan birga, iqtisodchilar kreditlash bozori bilan bog’liq vaziyatga e’tibor berishadi. Agar kompaniyalar mablag’larni jalb qilish qobiliyatini yo’qotsa, ularning o’sishi sekinlashadi.
SVB bankrot bo’lganidan keyin kapital bozorlarida sukunat yuzaga keldi. 11 martdan 19 martgacha AQSh korporatsiyalari yangi investitsiya darajasidagi obligatsiyalarni chiqarmadi. Yanvar-fevral oylarida har kuni oʻrtacha 5 milliard dollarlik qarz qimmatli qogʻozlari joylashtirildi.Bu vaqt ichida Jek Daniels viski ishlab chiqaruvchi Braun Forman va NiSource energiya xoldingi katta miqdorda mablagʻ toʻplashga muvaffaq boʻldi.
Nashrning qayd etishicha, sodir bo‘layotgan voqealardan eng ko‘p bank tizimi zarar ko‘rmoqda. Mart oyidan beri xalqaro banklarning aktsiyalari narxi taxminan 15% ga tushdi. Bu kredit portfelining o’sishiga ta’sir qiladi. Hozirgi vaqtda bir qator rivojlangan mamlakatlarda kredit berish talablari kuchaytirilmoqda.
Kredit sektoridagi muammolar AQSh va Yevropada iqtisodiy o‘sishning 0,4 foiz punktga pasayishiga olib kelishi mumkin, deb hisoblaydi Goldman Sachs. Ammo bu jahon iqtisodiyotini inqirozga olib kelishi dargumon. Vaziyat boshqa bankning bankrotligi tufayli yomonlashadi.
«Davolash» iqtisodiy faoliyatni tiklash bo’lishi mumkin. Shunday qilib, Xitoy iqtisodiyoti 2023 yilning ikkinchi choragida yiliga 7 foizga o‘sishi prognoz qilinmoqda.
