Rossiyada aholi harakatlarini raqamli nazorat qilish sanoati shakllandi. The New York Times (NYT) tomonidan chop etilgan tergovga ko‘ra, unda asli o‘zbekistonlik rossiyaning milliarderi Alisher Usmonov bilan bog‘liq bo‘lgan Citadel Group xolding muhim rol o‘ynaydi.
Nashr Rossiyadagi manbalarga tayangan. Ular orasida: xavfsizlik bo‘yicha mutaxassislar, raqamli faollar va ushbu jarayonga jalb qilingan pudratchilar xodimlari.
NYT, politsiya va Rossiya Federal xavfsizlik xizmati ma’lumotlariga ko‘ra, pudratchilar orqali telefon egalari va internet sayt foydalanuvchilariga josuslik qilish uchun keng turdagi texnologiyalar mavjud. Huquq-tartibot idoralari Telegram, WhatsApp va Signal kabi ilovalarda gadjetlarni aniqlash, anonim ijtimoiy tarmoq foydalanuvchilarini aniqlash, akkauntlarni buzish va xabarlar shifrini ochish imkoniyatiga ega.
Bu mablag‘lar, deb yozadi NYT, Rossiya rasmiylari tomonidan Ukrainada davom etayotgan qarama-qarshilik, sanksiyalar, geosiyosiy va ichki keskinliklar sharoitida siyosiy hokimiyatni saqlab qolish uchun foydalanilmoqda.
«Bularning barchasi odamlarni paranoyaga aylantirdi, chunki agar siz Rossiyada kimdir bilan muloqot qilsangiz, uning xavfsizligiga ishonchingiz komil emas. Yo‘l harakati faol kuzatilmoqda», — deya nashrdan iqtibos keltirgan raqamli huquqlar faoli Alena Popova. Uning qo‘shimcha qilishicha, texnologiyalar nafaqat faollarni, balki Rossiya rasmiylarining Ukrainadagi harakatlariga rozi bo‘lmaganlarni ham kuzatishda qo‘llaniladi.
Natijada, Rossiyada bir qator ixtisoslashgan kompaniyalar paydo bo‘ldi, deb ta’kidladi NYT suhbatdoshlari. Bu firmalar odatda telefon tinglashdan boshlagan va keyin razvedka xizmatlari uchun yanada ilg‘or vositalarni ishlab chiqarishga e’tibor qaratgan.
Ushbu kompaniyalarning ba’zilari Citadel Groupga tegishli. AQSh Davlat departamenti ma’lumotlariga ko’ra, xolding Rossiya telekommunikatsiya monitoringi texnologiyalari bozorining 60% dan 80% gacha nazorat qiladi. NYT MFI Soft va Proteini bozordagi eng mashhur o‘yinchilar qatoriga kiritadi.
Usmonovning vakillari nashrga ma’lum qilishlaricha, u 2022-yilgacha Citadelga egalik qilgan USM bilan bog‘liq boshqaruv qarorlarida bir necha yillardan beri ishtirok etmagan.
NYT bilan suhbatlashgan ekspertlar Rossiyada ishlab chiqilgan kuzatuv texnologiyalari xorijda sotilishi mumkinligi haqida fikr bildirdi.
