«Ayiqlar» Qozog’istonga keldi. Timur Turlov Hindenburg Research kompaniyasining hujumlariga javob qaytardi

Kecha, 15-avgust kuni Qozog‘istondan chiqqan kompaniyaga ilk bor «ayiqlar» hujum qildi: Hindenburg Research nashri Nasdaq ro’yxatiga kiritilgan Freedom Holding Corp. to’g’risidagi materialni nashr etdi, uning asosiy qismi Qozog’iston aktivlari – Freedom Finance brokeri va Freedom Finance Qozog’iston banki.

Hindenburg Research kompaniyasining o’zi jabrlanuvchi kompaniya qimmatli qog’ozlari bozor narxining tushishidan foyda ko’ruvchi «ayiqlar»ga tegishli ekanligini yashirmaydi. Ilgari ushbu tuzilma turli darajadagi muvaffaqiyat bilan boshqa Nasdaq a’zolari – Singularity Future Technology, HF Foods, shuningdek, hind milliarder Gautam Adanining biznesiga va hatto Twitterni sotib olish bo’yicha bitim davomida Ilon Maskga hujum qildi.

Hindenburg materiali chiqarilgandan keyingi birinchi to’liq savdo kunidagi bozorlardagi vaziyatga qaraganda, bu hujum unchalik samarali bo’lmagan: dastlab FRHC aktsiyalari tushib ketdi, lekin keyin yana ko’tarildi. Natijada, ushbu materialni yozish paytida FRHC aktsiyalari atigi 3,22% ni yo’qotdi.

Freedom Holding Corp. bosh direktori va asosiy aktsiyadori Timur Turlov Kursiv bilan eksklyuziv intervyusida bunday barqarorlik omillari haqida gapiradi.

– Timur Ruslanovich, Hindenburg o’z materialida, «Freedom» kompaniyasining sobiq xodimiga tayanib, Rossiyada aktivlar sotilgandan keyin ham siz ularni nazorat qilishingizni aytadi. Bu rostmi?

– Haqiqat shundaki, Rossiya biznesi Maksim Povalishinga sotilgan, biznes bo’lingan va men ham, boshqa aktsiyadorlar ham, FRHC yuqori menejmenti a’zolari ham uni nazorat qilmaymiz. Informator Hindenburgga kelsak, bu bizda qisqa vaqt ishlagan odam deb hisoblaymiz. Bu odam biz bilan ishlashni davom ettirish uchun etarli bilimga ega emas edi, lekin juda ko’p norozilik va kompaniyadan qasos olish istagi to’plangan. Ko‘rinib turibdiki, u sudlarni bizga boy berganini unuta olmadi.

– Shunga qaramay, siz Ukraina rasmiylarining sanksiyalari ostidasiz.

– Haqiqatan ham, Rossiya Federatsiyasida ishlaydigan ko’plab moliyaviy tashkilotlar rahbarlari kabi Ukraina rasmiylari tomonidan meni sanksiyalar ro’yxatiga kiritishgan. Ammo, masalan, Moskvada joylashgan Amerika banklarining yuqori boshqaruvi bor edi. Biroq, biz bu masala ustida ishlayapmiz va umid qilamizki, Ukraina hech bo’lmaganda kimnidir sanksiyalar ro’yxatidan olib tashlasa, men ham bu sanktsiyalar ro’yxatini tark etaman.

Biz ikkala bozorni – Rossiya va Ukrainani yo’qotdik, biroq mijozlarimizning bir qismini Qozog’istonga o’tkazishga harakat qildik. Biz esa hujjatlarimizda bu haqda ochiq yozamiz. Bizning rossiyalik mijozlar bilan ishlayotganimiz qo’rqinchli bo’lmasligi kerak: biz sanktsiyalar rejimiga qat’iy rioya qilamiz. Xoldingda nazorat bo‘yicha alohida sof texnik kamchiliklar mavjud, biz bu kamchiliklarni bartaraf qilamiz. Ular hisobot berishdagi asosiy ma’lumotlarning ishonchliligiga ta’sir qilmaydi, ammo kelajakda nazoratni nozik sozlash bizga hisobotlarni chiqarishda aniqroq va tezroq bo’lishga imkon beradi.

SDN sanktsiyalari ostida qolgan mijozlarga kelsak, biz har bir alohida holatda har bir ishni diqqat bilan kuzatib boramiz. Biz bunday shaxslar bilan har qanday harakatlarni qat’iy ravishda sanktsiyalar cheklovlariga muvofiq amalga oshirdik.

Hindenburg materialiga kirgan yana bir voqea shuki, biz AQSh sanksiyalari ostida qolgan «Rosneft» rahbari Igor Sechindan bank sotib oldik. Biroq, bu 2015 yilda sodir bo’ldi va bu sof moliyaviy institut, bo’sh bank, ruxsatnomalar to’plami edi.

Hindenburg aytib o’tgan Alfa-Bank mijozlariga kelsak, biz mijozlarni faqat sanktsiyalar to’g’risidagi nizomga muvofiq va faqat ruxsat berilmagan mijozlarni olib ketdik. Ya’ni, ular AQSh moliya vazirligi bizdan nima qilishni xohlasa, aynan shunday qilishdi.

Umuman olganda, tartibga soluvchilar bizdan nimani xohlashlarini aniq tushunish va juda uzoqqa bormaslik juda muhimdir. Rossiya mijozlari bilan barcha harakatlar cheklovlarga duch kelmaydi. Shuning uchun biz yashayotgan mintaqadan qo’rqmaslik va sanktsiyalar rejimini va taqdim etilgan talablarni batafsil tushunish muhimdir.

– Belizdagi aktivingizga oid Freedom Securities Trading Inc. (FST Belize) haqida savollari bor: Bugun katta shov-shuvga sabab bo‘lgan matnda u orqali sanksiya ostidagi shaxslar bilan savdo-sotiq qilinayotganiga shubhalar bildirilgan.

– Birinchidan, FST Belize butun xoldingdagi kabi sanktsiyalarga rioya qiladi. Ikkinchidan, AQSh qonunchiligi Amerika fuqarolari, kompaniyalari, pullari (US nexus) bilan bog’lanish tamoyilini aniq aks ettiradi, unga ko’ra sanktsiyalar rejimi to’liq qo’llaniladi. Amaliyotlar AQSh vakillari bilan aloqani aks ettirishi kerak, aks holda sanksiyalar uchun hech qanday sabab yo’q. Misol uchun, agar amerikalik bo’lmagan kompaniya amerikalik bo’lmagan shaxsga pulni AQSh valyutasidan boshqasiga qaytarsa, sanktsiyalar rejimi qo’llanilmasligi mumkin.

– Soxta daromad haqida nima deyish mumkin? Gap matnning bir xil summa ko’rsatilgan qismi – bir vaqtning o’zida FST Belizning debitorlik va kreditorida 2,5 milliard dollar haqida bormoqda.

– O’z-o’zidan soxta daromad mavjudligi faktini muhokama qilish g’alati, chunki bizning auditorimiz barcha mijozlarning mavjudligini, bizni esa biz aks ettirgan barcha daromadlarni olish uchun to’liq sinovdan o’tkazdi. FST Belizening 2020 yilgi hisobotida debitorlik qarzi sifatida ko’rsatilgan narsa, aslida, o’sha paytda Freedom Europe brokeridagi bo’lgan yuqori oqim hisob balanslari edi. Xronologik jihatdan so’nggi auditorlik hisobotini tayyorlash doirasida Beliz kompaniyasi konsolidatsiya qilinishi kerakmi yoki yo’qligini aniqlash uchun barcha protseduralar bajarildi. Buning uchun biz auditorimizga katta miqdordagi ma’lumotlarni oshkor qildik va kompaniyaning yetarli darajada ijobiy o’z kapitali va tegishli balans tuzilmasi mavjudligini isbotladik.

– 2020 yildan buyon FST Belize qancha tez hisobot berib turgan?

– Ushbu kompaniya har yili o’z regulyatoriga hisobot taqdim etishi kerak. Su bilan birga, kompaniya moliyaviy hisobotlarni e’lon qilish majburiyatiga ega emas. Shunga qaramay, FST Belizning deyarli barcha operatsiyalari xoldingning perimetri doirasida edi. Ushbu aktiv mavzusini davom ettiradigan bo’lsak, Hindenburgning juda munozarali da’vosi shundaki, kompaniya mijozlarning aktivlarini ekstremal tavakkal ostiga qo’yadi. Mijozlarning mablag’lari va qimmatli qog’ozlaridan foydalanish tartibi kompaniya qoidalarida belgilangan, standart bo’lib, Yevropa va AQShdagi marja savdosi xizmatlarini ko’rsatadigan har qanday brokerlarning amaliyotiga mos keladi.

– FST Belize hisobotiga oid savollar tergovchilarda xolding hisobotlarining uyg’unligi haqida shubha uyg’otdi …

– Puxta audit natijalariga ko’ra, bizni hisobotimizni noto’g’ri taqdim etishda ayblashmagan. Biz bir qancha shakllarni qayta topshirdik, biroq kiritilgan o‘zgartirishlar birinchi navbatda ba’zi maqolalarni qayta tasniflash bilan bog‘liq edi. Faktik moliyaviy natija o’zgarmadi.

– Xoldingni o’z qimmatli qog’ozlari narxini manipulyatsiya qilishda ayblash birinchi marta bo’layotgani yo’q. Bu safar bu ayblovga qanday javob berasiz?

– FRHC biznes tadqiqotchisi bizning aktsiyadorlarimizning muhim qismi bizning mijozlarimiz ekanligini aniqlamaguncha, o’z aktsiyalarini manipulyatsiya qilish haqidagi da’volar mantiqan to’g’ri. Bu bizning kompaniyamizga xizmat ko’rsatadigan brokerlar tomonidan bizning aktsiyalarimiz bilan savdoning bunday yuqori konsentratsiyasining sababidir. Aslida, ular shunchaki mijozlarimizning tranzaktsiyalariga xizmat qiladi.

– Hindenburg Research ma’lumotlariga ko’ra, FRHC Qozog’iston Barqarorlik Jamg’armasining (QBJ) qimmatli qog’ozlariga qariyb 835 million dollar sarmoya kiritgan. Bunday sarmoya kompaniya barqarorligiga hech qanday xavf tug’dirmaydimi?

– Bizning hisobotimizda va auditorlarimizning hisobotida aytilishicha, regulyator kafolati ostida pul yig‘gan QBJ – Qozog‘iston Respublikasi Milliy bankining «sho‘ba korxonalari» qimmatli qog‘ozlari yuqori likvidli va Qozog’istonda ishonchli vosita, buning uchun moliyalashtirish, shu jumladan doimiy ravishda Milliy bankdan olish imkoniyati mavjud. Ushbu qimmatli qog’oz Milliy bank kafolatlari tufayli yuqori darajada ishonchli bo’lib, regulyator tomonidan konsentratsiya chegaralari bo’yicha hech qanday cheklovsiz sotib olishga ruxsat etiladi va davlat qimmatli qog’ozlari maqomida tenglashtiriladi.

Shuni ta’kidlashni istardimki, bugungi kunda Qozog’istonda, darvoqe, Amerika Qo’shma Shtatlarida bo’lgani kabi, daromad egri chizig’ining inversiyasi kuzatiladi: pul uzoqroq muddatga, masalan, bir yil yoki o’n yilga qaraganda bir kecha uchun qimmatroq bo’lishi. Bu ko‘p jihatdan Qozog‘istonda inflyatsiya tez sur’atlar bilan pasayib borayotgani va hamma asosiy stavkaning pasayishini kutayotgani bilan bog‘liq, ya’ni hozirda FRHCga tegishli bo‘lgan portfel bankka katta foyda keltirishi mumkin.

– FRHC tuzilmalari ko’pincha jarimaga tortiladi, deyiladi hisobotda. Bu qanchalik katta muammo?

– Bizda haqiqatan ham 244 ta jarima bor. Ammo biz eng katta brokermiz va biz maksimal miqdordagi tekshiruvdan o’tdik. Qizig‘i shundaki, ushbu tekshiruvlar natijalariga ko‘ra jarimalarimizning umumiy miqdori bu qoidabuzarliklarning aksariyati texnik xususiyatga ega ekanligini ko‘rsatadi.

– Hindenburgning ta’kidlashicha, xolding tartibga soluvchi so’rovlar tafsilotlarini oshkor qilishdan bosh tortdi. Hisobotga ko’ra, bu borada juda kam ma’lumot mavjud.

– Biz bunday so’rovlar bo’lganini va regulyatorga qiziqtirgan materiallarni taqdim etganimizni oshkor qildik. Biroq, biz hech qanday tartibga soluvchi organlardan hech qanday ayblov olmadik, aks holda bu bizning moliyaviy hisobotimizda ochiqlangan bo’lar edi. Eslatib o‘taman, tartibga soluvchi organlar tomonidan biz oshkor qilish huquqiga ega bo‘lmagan so‘rovlar bor, ayblovlar qo‘yilgan hollar bundan mustasno. Bundan tashqari, tartibga soluvchi organlarning so’rovlari ko’pincha bunday «tahlillarga» javob sifatida paydo bo’ladi.

– Hindenburg Research kompaniyasining FRHC biznesiga hujumlaridan qandaydir oqibatlarni kutish mumkinmi?

– Bizning qog’ozlarimiz biroz cho’kib qoldi, bu normal holat. Har qanday tushunarsiz vaziyatda ba’zi investorlar qimmatli qog’ozlarni sotishadi. Bizning fikrimizcha, bu tanqid kam ta’sir qiladi, chunki biz mijozlarimiz bilan muloqot qilish imkoniyatiga egamiz va ko’plab mijozlar kompaniyamiz aktsiyadorlaridir. Shuning uchun bizda kliring firmalari katta konsentratsiyasi bor.

– Hindenburgga nisbatan qandaydir javob qadamini kutish joizmi?

– Biz o’z ishimizni davom ettiramiz, o’zimizni yaxshilaymiz va o’zimizga hujum qilish uchun sabab bermaymiz. Qarshilik qilgan – pul topmaydi. O’z ishini qanday qilishni biladigan va muzokaralar olib borishga qodir bo’lgan oladi. Kamdan kamlargina bizchalik hujumga uchragan, judayam ozchilik biz kabi salbiy PR uchun juda ko’p pul sarflashlariga sabab bo’lgan, ammo barchasi bizdan soqit bo’ldi. Yildan yilga biz ko’proq mijozlarga xizmat ko’rsatamiz, barcha asosiy ko’rsatkichlar o’sib bormoqda.

«Kursiv» avvalroq Adani guruhi haqidagi Hindenburg Research hisoboti borasida yozgan edi.