Hindenburg Research (HR) Freedom Holding Corp (FRHC) aktsiyalariga hujum qilganidan deyarli ikki oy o’tdi. Eslatib o’tamiz, joriy yilning 15 avgustida HR FRHC bo’yicha hisobotini e’lon qildi, unda chayqovchilar xoldingni sanksiyalardan bo’yin tovlash, daromadlarni soxtalashtirish, mijozlar mablag’lari bilan xavfli operatsiyalarni amalga oshirish va bozorni manipulyatsiya qilishda ayblashdi. Ertasi kuni FRHC bosh direktori va asosiy aktsiyador Timur Turlovning Hindenburgning ayblovlariga javobi e’lon qilindi.
«Shortistlar» aktsiyalarning tushishini kutishgan, biroq ular o’nlab million dollar yo’qotishgan. Chunki fond bozorining nashrga munosabati o‘zgarmas bo‘lib chiqdi: 15 avgustdagi savdo kunida FRHC aksiyalari atigi 3,22 foizni yo‘qotib, 73,27 dollarga yetdi. Bir necha kundan keyin kompaniya aksiyalari qimmatlashdi. Hujum sodir bo’lgan haftaning oxiriga kelib, ular 80 dollardan savdo qilishgan. Bozorda treyderlar short-skviz (ingl. short squeeze – qisqa siqish) deb ataydigan vaziyat yuzaga keldi: sotuvchilarning faolligi tufayli FRHC qimmatli qog’ozlari narxi tushmadi, aksincha ko’tarila boshladi.
HR hisoboti e’lon qilinganidan deyarli bir hafta o’tgach, S&P xalqaro reyting agentligi FRHC reytinglarini tasdiqladi.
4-oktabrdagi savdo kuni yakuniga ko‘ra, FRHC oddiy aksiyalari $84,33 da sotildi, ya’ni 15 avgustdagidan 15% ga yuqori, yil boshidan esa uning narxi 40% ga oshdi.
Timur Turlov FRHC Kursiv.Media ga bunday keng ko’lamli qiziqish oqibatlari haqida gapiradi.
– Timur Ruslanovich, chayqovchilarning bunday nashrlaridan keyin kompaniyalarning qimmatli qog’ozlari arzonlashadi va shu bilan birga barcha turdagi tekshiruvlar boshlanadi, chunki tartibga soluvchi organlar buni qilishga majbur. Freedom Holding Corp bilan nima sodir bo’ldi. Shuncha vaqt davomida xoldingning faoliyati deyarli ikki oy davomida yomonlashdimi?
– Operatsion ko’rsatkichlari ta’sir ko’rsatmadi. Buni investitsiya biznesining joriy me’yoriy hisobotlarida ham, bank hisobotlarida ham ko’rish mumkin. Jismoniy shaxslardan omonatlarimiz hajmi kamaymadi. Biz salbiy o’zgarishlarga yo’l qo’ymasdan, asosiy kontragentlarimizning, barcha asosiy mijozlarimizning ishonchini saqlab qoldik, chunki biz juda uzoq vaqt davomida bunday xavflarni boshqarish ustida ishlaganmiz.
Butun dunyo bo’ylab brendga bo’lgan qiziqish – bu eng yaxshi reklama va har tomondan katta e’tibor. Albatta, men bo’rttirib aytyapman, lekin dunyoning deyarli barcha tartibga soluvchilari yozda bizga kelganga o’xshaydi, chunki ommaviy ayblovlar tegishli tekshiruvlarni talab qiladi. Ayblovlarni tekshirish, ular qanchalik asossiz bo’lishidan qat’i nazar, dunyodagi barcha tartibga soluvchilarning mas’uliyati, bunga hayron bo’lmang.
– Regulyatorlar sizga qanday savollar bilan murojaat qilishdi?
– Nazorat qiluvchi organlar tomonidan rasmiy nashrlar mavjud bo’lmasa-da, biz muayyan yurisdiktsiyalarda tekshirish faktlarini tasdiqlamaymiz va ularning borishi haqida izoh bermaymiz. Biroq, biz juda kuchli pozitsiyadamiz va so’rovlar qisqa edi. Bu Morgan Lyuisdagi amerikalik advokatlarimizning fikri, ular shunga o’xshash ko’plab tekshiruvlarni ko’rgan.
– Jarayondagi «kuchli pozitsiya» haqida gapiryapsiz, u nimadan iborat?
– Kompaniyaning xalqaro qimmatli qog‘ozlar bozoridagi faoliyati bilan bog‘liq davlat organlarining savollari bizning professional advokatlar jamoasi tomonidan tezkorlik bilan hal qilinadi. Biz tushunamizki, axborotning ommaviy axborot vositalarida keng tarqalishi tom ma’noda barchani bu ayblovlarni «tasdiqlashga» majbur qiladi.
Shu ma’noda, axborot hujumi muvaffaqiyatli bo’lmadi: sanktsiyalarni ommaviy axborot vositalarida yoritilishi asosida Amerika xolding kompaniyasiga nisbatan undan foyda olishning aniq maqsadi bilan oddiygina qo’yib bo’lmaydi. Bu bizning imtiyozimiz. Ha, G’arb dunyosi shunday ishlaydi: ular har qanday signallarni, shu jumladan malakasiz va oddiygina anonim signallarni tekshirishlari shart. Va bu axborot hujumlari, albatta, bizning resurslarimizni yo’naltiradi, ammo oxir-oqibat biz «haqiqatdan keyin» ob’ektiv baho olamiz.
Advokatlarimiz biz to’g’ri tarafda ekanligimizga va kuchli pozitsiyaga ega ekanligimizga ishonishadi. Albatta, siz pul sarflashingiz kerak bo’ladi, lekin bizni oddiy to’ldirish bilan trollay olmaysiz.
– Nega bu atayin qilingan deysiz?
– HR haqida gapirayotgan narsa bizning SEC veb-saytida e’lon qilingan o’z hisobotimizni buzib ko’rsatishdir – bu 10-K shakli; ushbu hujjat Deloitte tomonidan hech qanday shartsiz tuzilgan. Biz ushbu hisobotda imkon qadar shaffofmiz. Biroq, bizning so’zlarimiz tergov sifatida jamoatchilikka taqdim etiladi. To’ldirish haqidagi gipoteza bizga ma’lum bo’lgan odamlar ijtimoiy tarmoqlarda soxta akkauntlarni yaratishi, shundan so’ng ular mening nomimdan G’arb jurnalistlari bilan bog’lanishlari faktlari bilan tasdiqlanadi. Ko‘rinib turibdiki, barcha mavjud choralar qo‘llanilmoqda.
– HR ayblovlari ro’yxatiga sanktsiyalangan shaxslar bilan ishlash bo’yicha moddalar kiritilgan. Xolding siyosati ichki jarayonlar va sanktsiyalarga qarshi rioya qilish nuqtai nazaridan qanday o’zgardi?
– Shuni alohida taʼkidlab oʻtaman: biz mijozlar bilan hech qachon sanksiya rejimini buzgan holda ishlamaganmiz. Yuz minglab odamlardan iborat mijozlar bazasi bilan biz ular bilan biznes aloqalarini o’rnatganimizdan keyin sanktsiyalar ro’yxatiga faqat bir nechtasi tushdi. Va bu mijozlar bilan barcha operatsiyalar har doim qonuniy talablarga, shu jumladan OFAC litsenziyalariga qat’iy rioya qilingan. Aytgancha, bir qator hollarda OFAC qoidalari sanktsiyalar qo’llanilganidan keyin ma’lum vaqt davomida sanktsiyalar ro’yxatiga kiritilgan shaxslar bilan muayyan operatsiyalarni amalga oshirishga ruxsat beradi. Va shunga o’xshash vaziyatga tushib qolgan ba’zi brokerlardan farqli o’laroq, biz bunday mijozlarimiz borligini yashirmadik, lekin ular bilan operatsiyalarni yakunladik. Yevroosiyoda yirik broker bo’lish va bu muammolarga duch kelmaslik mumkin emas edi. Xulosa: bizning komplayens siyosatimiz dastlab yaxshi o’ylangan, biz barcha mumkin bo’lgan stsenariylarni taqdim etdik, endi siyosatimizni qandaydir tarzda o’zgartirishimiz shart emas. Menimcha, biz bozorda eng yaxshi komplayens tajribasiga ega kompaniyalar qatoridamiz.
— Hozir kompaniya nazorat qiluvchi organlarning savollariga javob berish uchun nima qilmoqda?
– FRHC ushbu mavzu bo’yicha mish-mishlarni to’xtatish uchun global regulyatorlar bilan hamkorlik qilmoqda. Chunki bu auditlar tugallangandan keyin – Deloitte hisobotiga qo’shimcha ravishda va barcha mahalliy auditlar – hech kim biz noto’g’ri ish qildik deb aytolmaydi.
FRHC direktorlar kengashi a’zolari mustaqil, hurmatli sud eksperti – korporativ tekshiruvlar bo’yicha mutaxassisni yolladilar. U Morgan Lyuis bilan birgalikda HR hisobotida ko’rsatilgan faktlarni tekshirib, mustaqil xulosa chiqaradi – bu yana bir oy davom etadi. Ammo biz barcha tartibga soluvchilar bundan mamnun bo’lishlarini kutamiz va ular natijalarni kutishdan xursand bo’lishadi.
– Ushbu hisobot ommaga e’lon qilinadimi?
— Ha, rasmiy nashr chiqadi. Biz qanchalik ko’p ko’rsatsak, keyinroq savollar kamroq bo’ladi deb ishonamiz.
— Ushbu hujumdan qanday xulosaga keldingiz?
“Yana bir bor takror aytmoqchiman, bu kabi ayblovlarga javob berish regulyatorlarning burchi, ular qaysi yurisdiktsiyada bo’lishidan qat’i nazar. Ammo tizimli ahamiyatga ega kompaniya uchun tekshiruvlar muntazam, doimiy jarayon bo‘lib, ularning yakunlanishi hamma uchun qulaylik yaratish va korporativ ma’lumotlar atrofidagi chayqovchilikni to‘xtatishning yagona yo‘li hisoblanadi.
Bu jarayondan o‘zim uchun qilgan asosiy xulosa shuki, to‘g‘ri muloqot strategiyasi, ochiqlik, professionallik, eng yaxshi tashqi auditorlar, komplayens va huquqshunoslar zamonaviy global kompaniya uchun optimal himoya hisoblanadi.
Regulyatorlar bilan ishlash uchun bizda kuchli va katta muvofiqlik guruhi mavjud. Biz yuridik bo’limimizda, muvofiqlik bo’limida, moliya bo’limida, shuningdek, nazoratchilar va direktorlar kengashlarimiz tarkibida ishlaydigan ushbu ulkan professionallar jamoasi bilan faxrlanamiz. Biz o’z obro’sini qadrlaydigan haqiqiy bozor rahbarlari tomonidan tekshirilayotganimiz, maslahat va yordam berayotganimizdan faxrlanamiz. Agar biz shunchalik professional va shaffof bo‘lmaganimizda, obro‘-e’tiborimiz haqida qayg‘urmaganimizda va o‘z obro‘siga qayg‘uradigan odamlar bilan ishlamaganimizda, biz mavjud bo‘lmas edik.
– FRHCni rivojlantirishning asosiy maqsadlari nimalardan iborat? Hozirda bosh direktor sifatida nimaga e’tibor qaratasiz?
– Bosh direktor sifatida mening vazifam kompaniyaning rivojlanish loyihalariga e’tibor qaratishdir, ular juda ko’p, shuningdek, platformalarning yanada o’sishi, ular juda ko’p. Ishonamizki, Qozog‘iston hozirda turli sohalarda ulkan imkoniyatlarga ega, rivojlanish uchun ajoyib joy. Buni Qozog‘istonda sarmoyaviy, bank va sug‘urta biznesimiz qanday rivojlanayotgani ham tasdiqlaydi. Freedom Finance Bank bugungi kunda eng istiqbolli raqamli banklardan biri bo’lib, u tizimli ahamiyatga ega banklar ro’yxatiga kiritilgan va raqamli ipoteka va avtokreditlar kabi noyob mahsulotlarda yetakchilikka erisha oldi. Biz xorij kapitalining iqtisodiyotimizga olib kiruvchi dirijyorlaridan biriga aylanib bormoqdamiz, u mamlakatimizdagi kichik biznesni moliyalashtirish orqali boqishga muvaffaq bo‘ldi, bu o‘rtacha stavkalarda yuzlab milliard tenge.
