O‘zbekistonda dollar kursi 2023-yilda 2022-yilga nisbatan tezroq o‘sdi. Amerika valyutasi 2022-yilni 11 246,81 so‘m bilan yakunlagan bo‘lsa, 2023-yil noyabr oyi o‘rtalariga kelib uning qiymati 12 270 so‘mdan oshdi. Demak, milliy valyuta dollarga nisbatan 9 % ortiq devalvatsiyaga uchragan. Shu bilan birga, mamlakat iqtisodiyoti uchun xavflar soni ortib bormoqda. Ulardan biri Yaqin Sharqdagi mojaro. «Kursiv» ekspertlardan 2024-yil oxirigacha O‘zbekistonda dollar kursi qanday o‘zgarishi mumkinligi haqida so‘radi.
Alif kompaniyasining O‘zbekistondagi rahbari Nuriddin Lafizov so‘nggi besh yildagi valyuta kurslari ma’lumotlari tahliliga asoslanib, joriy yil oxirigacha valyuta kursining barqarorligini prognoz qilmoqda.
«Oʻtgan yillarda noyabr-dekabr oylarida oʻrtacha ayirboshlash kursi 0,6 foizga, maksimal ogʻish 0,8 foizga oʻzgargan. Shundan kelib chiqib, yil oxirigacha bu ko‘rsatkich 12 400 dan oshmasligi kutilmoqda», – deya o‘rtoqlashdi ekspert.
Kap Depo investitsiya kompaniyasi moliyaviy eksperti Shodibek Kenjayev ham shunday prognoz bilan chiqdi. Uning fikricha, to‘rtinchi chorakda so‘m AQSh dollariga nisbatan biroz pasayib, kurs 12 360 so‘m etib belgilanadi.
Kelgusi yilda vaziyat o’zgarishi mumkin. Nuriddin Lafizovning fikricha, yilning birinchi yarmida pul o‘tkazmalari hajmining an’anaviy qisqarishi valyuta kursiga bosim o‘tkazishi mumkin. Natijada valyuta kursining 12 400 – 12 700 so‘m oralig‘ida o‘zgarishi kutilmoqda. Biroq yozda tashqi moliyaviy tushumlarning oshishi tufayli kurs 12 500-12 800 soʻmgacha barqarorlashishi mumkin. 2024-yil oxiriga kelib 13 mingga yetishi mumkin, deydi Alif rahbari.
Shuningdek, Shodibek Kenjaev 2024-yilning birinchi yarmida valyuta kursi 12 700 so‘mgacha ko‘tarilishi mumkinligini taxmin qilmoqda. Biroq, tahlilchi xulosa chiqarishga shoshilmayapti va 2024-yil uchun aniq prognozlar aytishga hali erta, deb hisoblaydi. Uning soʻzlariga koʻra, oʻzbek valyutasining turli omillarga, xususan, mamlakat tashqi savdo aylanmasi, inflyatsiya koʻrsatkichlari, geosiyosiy vaziyat, shuningdek, Oʻzbekistonning asosiy savdo hamkorlari – Rossiya va Turkiya valyutalarining holatiga bogʻliqligini hisobga olish zarur.
Nuriddin Lafizovning fikricha, pul o‘tkazmalarining mavsumiy o‘sishi, shuningdek, Rossiya hukumatining yaqinda qabul qilingan valyuta tushumining 80 % sotish to‘g‘risidagi qarori yaqin oylardagi valyuta kursiga ijobiy ta’sir ko‘rsatishiga ishonadi va bu rublni qo‘llab-quvvatlaydi, ayirboshlash kursi va shunga mos ravishda milliy valyuta kursiga ta’sir qiladi.
Shodibek Kenjaev shunday qo‘shimcha qiladi: «Oktyabr oyida AQSh dollari o‘zbek so‘miga nisbatan bor-yo‘g‘i 0,36 % qimmatlashganini qayd etish kerak. Sentyabrda bu ko‘rsatkich 0,7 %, avgust oyida esa 4,2 % tashkil etdi. Shu bilan birga, Rossiya rubli va AQSh dollari o‘rnini o‘zgartirdi – dollar 89 ga tushib ketdi – iyul oyi boshida eng past darajaga tushdi va texnik jihatdan hozircha faqat 90 ga qaytish haqida gapirish mumkin. Ammo o‘rta muddatli omillar rublga ijobiy baho berdi».
Nuriddin Lafizov O‘zbekiston uchun xavf-xatarlar to‘g‘risida quyidagilarni ta’kidladi: “AQShdagi inflyatsiya, yuqori foiz stavkalari, Ukrainadagi mojaro, sanksiyalar va Yaqin Sharqdagi keskinlik kabi neft narxining oshishiga olib kelishi mumkin bo‘lgan murakkab geosiyosiy vaziyat saqlanib qolmoqda. Yuqorida aytilganlarning barchasi O‘zbekiston iqtisodiyoti uchun xavflar. Bu omillar tashqi tushumlarning kamayishiga, qarz olish qiymatining oshishiga olib kelishi va tashqi qarz olish va investitsiyalarni jalb qilish bo‘yicha rejalarni amalga oshirishni qiyinlashtirishi mumkin, bu esa savdo balansi va milliy valyuta kursiga salbiy ta’sir ko‘rsatadi».
Shodibek Kenjayevning qayd etishicha, jahon valyuta bozori AQShda inflyatsiyaning sezilarli darajada pasayishi natijasida rekord darajadagi pasayishdan so‘ng dollar kursining qayta ko‘tarilishi kuzatilmoqda. Biroq, dollar tiklanganidan so‘ng, uning pasayishining yangi to‘lqini ehtimolini inkor etib bo‘lmaydi, bu esa, o‘z navbatida, Evropa va Osiyo valyutalarini yanada qo‘llab-quvvatlashi mumkin.
Avvalroq, «Kursiv» joriy yilda O‘zbekistonda dollar kursiga nima ta’sir qilgani haqida yozgan edi. Mamlakat Markaziy banki milliy valyutaning qadrsizlanishi sabablari qatorida O‘zbekistonning asosiy savdo hamkorlari valyuta kurslarining pasayishi va pul o‘tkazmalari oqimining qisqarishini sanab o‘tdi.
