Fitch Ratings: O‘zbekistonda iqtisodiy islohotlar murakkab pallaga kirdi
Oʻzbekistonda iqtisodiy islohotlar murakkab bosqichga kirdi, deya ta’kidlaydi Fitch Ratings relizida. Islohotlarga siyosiy sodiqlik kuchliligicha qolmoqda, biroq so‘nggi paytlarda qabul qilingan ayrim chora-tadbirlar geosiyosiy noaniqlik va ijtimoiy mulohazalar sharoitida to‘liq bozor iqtisodiyotiga o‘tishning qiyinchiliklarini ta’kidlamoqda.
Oktabr oyida prezident farmoni bilan O‘zbekiston Tiklanish va taraqqiyot jamg‘armasi (O‘TVTJ) tomonidan «O‘zbekiston temir yo‘llari»ga (O‘TY) ajratilgan 140 mln dollarlik kreditni yana besh yilga cho‘zdirdi.
Bundan tashqari, O‘TVTJ O‘TY bilan yaqindan hamkorlik qiluvchi kompaniyalar uchun shaxsiy yuk tashish tizimini yaratish uchun yana 150 mln dollar kredit ajratishga majbur bo‘ldi. Shunday qilib, davlat kreditlar berishda ishtirok etishda davom etmoqda, bu agentlik tahlilchilarining fikriga ko’ra, bozor kreditlash tamoyillariga zid keladi.
Iyun oyida «Ipoteka-bank»ning 73,7% ulushi sotilgandan so‘ng, rasmiylar yana ikkita yirik kreditorning nazorat paketlarini sotish muddatini uzaytirdi. Bu Fitchning bankni xususiylashtirishning dastlabki muddatlari davom etayotgan biznes modeli transformatsiyasi tufayli amalga oshishi qiyin bo‘lishi haqidagi taxminini tasdiqlaydi. Investorlarning kayfiyatiga mintaqada davom etayotgan geosiyosiy noaniqlik ham ta’sir qilishi mumkin, bu esa xususiylashtirishni kechiktirishi mumkin.
Iqtisodiy o‘zgarishlar traektoriyasini baholashda gaz va elektr energiyasi tariflarini isloh qilish asosiy e’tibor bo‘lib qolmoqda. Fitchning fikricha, hukumat o‘tgan yilgi energiya inqirozi takrorlanmasligi uchun Rossiya tabiiy gazini etkazib berishni ko‘paytirish va tarqatish tarmog‘ini kuchaytirdi. Biroq, bu joriy yilning dekabr oyida etkazib berishda qiyinchiliklarni bartaraf etishga yordam bermadi, shu sababli ba’zi hududlarda yoqilg‘i quyish shoxobchalarining ish vaqtini cheklash kerak edi.
Ta’minotdagi uzilishlarning oldini olish menejmentga tariflarni isloh qilish uchun ko’proq siyosat maydoni beradi, bu esa chakana narxlarning oshishiga olib keladi. Rejalarda energiya taqsimoti kompaniyalariga beriladigan subsidiyalarni 2024-yilda 18 trln so‘mdan (YAIMga nisbatan 1,8%) 9,5 trln so‘mga (0,8%) kamaytirish va 2027-yilgacha barcha tariflarni bosqichma-bosqich bekor qilish ko‘zda tutilgan.
Fitch ushbu tashabbusni turli xalqaro moliya institutlari tomonidan kuchli moliyaviy va texnik qo‘llab-quvvatlashni uni amalga oshirishning ijobiy omili sifatida baholaydi.
O‘zbekiston Markaziy bankining 2024-yil oxiridan 2025-yilning ikkinchi yarmiga 5% inflyatsiya bo‘yicha rasmiy maqsadli ko‘rsatkichni qabul qilish muddatini ko‘chirish to‘g‘risidagi qarori tarif islohotlari davom etishining bir belgisi bo‘lishi mumkin.
Shu bilan birga, Fitch ma’lumotlariga ko‘ra, O‘zbekiston inflyatsiyani belgilangan me’yordan pastga tushiradigan fiskal konsolidatsiya darajasiga erisha olmaydi.
Agentlik byudjet taqchilligini 2023-yilda yalpi ichki mahsulotga nisbatan 5,5%, 2024-yilda esa 4,3% darajasida prognoz qilmoqda, bu o‘rta muddatli maqsad darajasidan 3% yuqori. Ijtimoiy xarajatlar va subsidiyalar oshishi mumkin.
«Oktabr oyida hukumat ipoteka kreditlarini subsidiyalash dasturini uzaytirdi va kichik, oʻrta biznes uchun kreditlarni subsidiyalash dasturini ishga tushirdi. Bunday chora-tadbirlarning fiskal xarajatlari unchalik katta bo‘lmasa-da, biroq yo‘naltirilgan kreditlash pul-kredit siyosatini o‘tkazishni qiyinlashtirishi mumkin», — deyiladi Fitch Ratings hisobotida.
