22-yanvardan 23-yanvarga o‘tar kechasi Xitoyning Shinjon-Uyg‘ur avtonom rayoni (XUAR) Oqsu tumanida bir necha kuchli zilzilalar sodir bo‘ldi. Turli manbalarga ko’ra, eng kuchli magnitudasi 6,7 dan 7 gacha.
Yerosti silkinishlari Markaziy Osiyoda ham: Qozog‘iston, O‘zbekiston va Qirg‘izistonda ham sezildi. Zilzilaning oqibatlarini Qirg‘iziston va Qozog‘iston aholisi eng kuchli his qildi.
Internetda Olmaota aholisi vahima ichida xonadonlaridan ko‘chaga chiqib ketgani aks etgan videolar tarqaldi. Qozog‘iston Sog‘liqni saqlash vazirligi ma’lumotlariga ko‘ra, hodisa natijasida ellikka yaqin fuqaro turli darajadagi jarohatlar olishgan. Xususan, jabrlanganlarning uch nafari 2-3-qavat derazalaridan sakrashgan.
«Kursiv» qo‘shni mamlakat fuqarolari o‘tgan tunni qanday boshdan kechirgani va favqulodda vaziyatga hukumatning javob choralari haqidagi asosiy fikrlarni to‘pladi.
Olmaotaliklar o‘zlarini qanday tutishdiZilzilalarni oldindan aytib bo‘lmaydi. Biroq, xavflarni kamaytirish va oqibatlaridan o‘zingizni himoya qilish uchun ularga tayyorgarlik ko‘rishingiz mumkin.
Uzoq davom etgan zilzilalardan so‘ng odamlar shoshilinch ravishda honadonlarni tark etishga harakat qilishdi. Ijtimoiy tarmoqlarda olingan videodan ko‘rinib turibdiki, yotgan qorga qaramay, ayrim fuqarolar ko‘chaga shippakda, ustki kiyimsiz yoki yarim yalang‘och holda yugurib chiqishgan.
Bundan tashqari, ko’pchilik zilzila takrorlanishidan qo‘rqib shaharni tark etishga harakat qilishdi. Shu sababli yo‘llarda besh balli tirbandlik yuzaga kelgan, yoqilg‘i quyish shoxobchalarida mashinalar navbatlari to‘plangan.
Biroq, keyinroq brifingda Seysmologik kuzatishlar va tadqiqotlar milliy ilmiy markazi rahbari Daulet Sarsenboev zilzilalar paytida yoqilg’i quyish shoxobchalariga bormaslik kerakligini aytdi, chunki vayron qiluvchi silkinishlar, portlashlar va yong’inlar kabi ikkilamchi omillar olib kelishi mumkin.
Aksariyat fuqarolar taksi xizmatlari narxining keskin oshganidan shikoyat qilishdi. Bir safar narxi 20 ming tengega (460 ming so‘m) yetishi mumkin edi.
Internet foydalanuvchilari vahimaga tushib, tasdiqlanmagan manbalardan xabarlar almashishni boshladilar. Misol uchun, ba’zilar jarohatlangan talabalar va vayron bo’lgan yotoqxonalar haqida yozgan bo’lsa, boshqalari fuqarolarni keyingi silkinishlarni kutishlari kerak, deb ishontirdi. Keyinchalik barcha ma’lumotlar rasmiylar tomonidan rad etildi. Aholini faqat rasmiy manbalarga tayanishga va soxta xabarlar tarqatmaslikka chaqirildi.
Rasmiylar qanday munosabat bildirdi
Olmaota shahri hokimi Yerbolat Do‘sayev tezkor shtabning favqulodda yig‘ilishini o‘tkazdi va unda keyingi chora-tadbirlar rejasi muhokama qilindi.
Qabul punktlari yarim va bir soat ichida ochildi. Hokimlik maʼlumotlariga koʻra, u yerga 11 mingdan ortiq kishi kelgan, ulardan 3,5 ming nafari bolalar.
Olmaota taʼlim departamenti maktab va kollejlarda birinchi smena oʻquvchilari uchun darslarni bekor qilishga qaror qildi. Bolalar bog’chalari odatdagidek ishlamoqda.
Shaharda patrul politsiyasi bo‘linmalari soni ko‘paytirilgan. Yashash joylarida navbatchilik tashkil etilgan. Ko‘p sonli tirbandliklar tufayli politsiya ham harakatni qo‘lda boshqarishga o‘tdi.
Biroq, olmaotaliklar 112 raqamidan xabarlar birinchi silkinishdan ikki soat o‘tib kela boshlagani, sirena tovushlari umuman chalinmaganiga shikoyat qilishdi. Ko’pchilikning fikricha, o’z vaqtida ma’lumot va chora-tadbirlar rejasi yo’qligi aholi orasida vahima qo’zg’atdi.
Brifingda rasmiylar vahima qo‘zg‘ashning oldini olish uchun sirenalar yoqilmagani, aholi zichligi tufayli fuqarolarga SMS-xabarlar zudlik bilan yetib kelmagani: uyali aloqa operatorlari ma’lumotlarni o‘z vaqtida qayta ishlashga ulgurmaganini aytdi.
Qanday xulosalar chiqarish kerak
Zilzilalarni oldindan aytib bo‘lmaydi. Biroq, xavflarni kamaytirish va oqibatlaridan o‘zingizni himoya qilish uchun ularga tayyorgarlik ko‘rishingiz mumkin.
Avvalroq, «Kursiv» zilzila paytida o’zini qanday tutish kerakligi haqida batafsil yozgan edi, shuningdek, favqulodda chamadonga qo‘yilishi kerak bo‘lgan narsalar ro’yxatini tayyorlagan edi.
Zilzilalar paytida odam vahima tushmasligi kerak. Yoqilg‘i quyish shoxobchalariga tashrif buyurmaslik kerak, chunki silkinishlar kutilmagan holatlarga, masalan, yong‘inga olib kelishi mumkin. Ishonchsiz ma’lumot manbalariga ishonish kerak emas va faqat rasmiy xabarlarni o‘qish lozim.
Hokimiyat fuqarolarni bunday vaziyatlarda o‘zini qanday tutish kerakligi haqida tezkorlik bilan xabardor qilishga e’tibor qaratishi kerak – bu aholi o‘rtasida dezinformatsiya va vahima paydo bo‘lishining qisman oldini olishga yordam beradi.
