Oxirgi ikki yil ichida Rossiyadan milliondan ortiq fuqaro migratsiya qilgan. Ularning ko‘pchiligi migratsiya cheklovlari minimal bo‘lganligi sababli Kavkaz va Markaziy Osiyo mamlakatlariga joylashishga qaror qildi. Yevropa tiklanish va taraqqiyot banki (YTTB) maʼlumotlariga koʻra, bu shunday mamlakatlarda ichki talabning keskin oshishiga olib keldi. Tadqiqot natijalari bilan ma’lumot «Kursiv»da bor.
Bank mutaxassislarining ta’kidlashicha, Rossiyadan migratsiya vaqtinchalik hodisa bo‘ladi, ammo qabul qiluvchi mamlakatlar uchun uning iqtisodiy oqibatlari uzoq muddatli foyda keltirishi mumkin.
Iqtisodiy ta’sirlar
Markaziy Osiyo va Kavkaz iqtisodiyoti 2021-yildan beri jadal rivojlanmoqda. Bu COVID-19 pandemiyasidan so‘ng tiklanishi, ham yirik xalqaro kompaniyalarning Rossiyadan chiqib ketishi tufayli u bilan oʻzaro hamkorlikda savdo imkoniyatlarining kengayishi bilan bogʻliq. Bundan tashqari, G‘arb davlatlari mintaqa davlatlarini Rossiya Federatsiyasi tomonidan sanksiyalangan tovarlarni reeksport qilishda gumon qilmoqda. Nihoyat, ko‘plab malakali mutaxassislarni o‘z ichiga olgan migrantlar oqimi o‘z ta’sirini ko’rsatdi.
Shunday qilib, badavlat muhojirlarning ehtiyojlarini qondiradigan tarmoqlarda ko‘rsatkichlar sezilarli darajada oshdi. Gap ko‘chmas mulk, mehmonxona biznesi, logistika, moliyaviy va sug‘urta, axborot-kommunikatsiya xizmatlari haqida bormoqda. Markaziy Osiyo mamlakatlari uchun rossiyaliklar oqimining mehmonxona biznesiga ta’siri ayniqsa yaqqol ko‘rinib turibdi: 2022-yilning IV-choragida uning ko‘rsatkichlari ikki baravardan ko‘proq oshdi.
Moliyaviy sektorga ta’siri
So‘nggi ikki yil ichida Rossiyadan Markaziy Osiyo va Kavkaz mamlakatlariga pul o‘tkazmalarining o‘sishi misli ko‘rilmagan darajada bo‘ldi. YTTB bu oqimlarning bir qismi Rossiya Federatsiyasida ishlayotgan mehnat muhojirlari bilan bog‘liqligini tan oladi. Ammo umumiy miqdorning katta qismi yaqinda Rossiya fuqarolarining mintaqa hududlarida ochilgan hisob raqamlariga to‘g‘ri keladi.
2023-yil boshidan buyon bunday pul o‘tkazmalari hajmi biroz qisqardi. Bu holat tashrif buyurgan rossiyaliklarni moliyaviy zaxiralarining qisqarishi va mahalliy banklarning tartibga solish faoliyatini kuchaytirishi bilan bog‘liq.
Mintaqadagi barcha mamlakatlarda so‘nggi ikki yil ichida moliyaviy xizmatlar sohasi sezilarli darajada o‘sdi. Masalan, Qirg‘izistonda ularning yalpi ichki mahsulotdagi ulushi 0,9 foizdan (2021-yil) 6,2 foizga (2022-yil) oshdi. Qozog‘istonda pul muomalalarida vositachilik ko‘rsatkichlari 90 foizga oshdi. Shuningdek, barcha mamlakatlarda bank depozitlari soni ortib bormoqda, bu esa moliya institutlarining likvidligini yaxshilaydi.
Tashqi moliya oqimi asosiy sektori uncha rivojlanmagan mamlakatlarga eng katta ta’sir ko‘rsatdi. Gap, xususan, Qirg‘iziston haqida ketmoqda. Bu mamlakat banklarining foizsiz daromadlari ko‘p sonli rossiyalik muhojirlarga xizmat ko‘rsatish hisobiga 2022-yilda 359 foizga o‘sdi.
Moliyaviy jihatdan ancha rivojlangan mamlakatlarda, masalan, Gruziya va O’zbekistonda banklarning foizsiz daromadlari biroz ko‘tarildi: 80-150 foizga.
Avvalroq, «Kursiv» Rossiya-Ukraina harbiy mojarosining O‘zbekiston iqtisodiyotiga ta’siri haqida e’lon qilgan edi.
