Chilladan qanday himoyalanish va sog‘lom qolish mumkin
Yozda Oʻzbekistonda oʻrtacha kunlik havo harorati ba’zan +39…+40° gacha bo‘ladi, janubiy viloyatlarda termometr koʻrsatkichi +43° gacha koʻtariladi. Oliy toifali shifokor Dilbar Yusupova «Kursiv»ga issiqdan qanday himoyalanish va buning uchun nimadan foydalanish haqida gapirib berdi.
– Dilbar Rahmatovna, aytingchi, qanday maishiy texnika insonni issiqdan qutqaradi va ular qanchalik foydali?
– Zamonaviy sharoitda ko‘pchilik xonalar konditsioner bilan jihozlangan. Agar ma’lum qoidalarga rioya qilinsa, bu odamga foyda keltiradi. Doimiy ravishda binoda bo‘lgan xodimlar uchun konditsionerlar qulay ish sharoitlarini yaratadi. Issiqlikdan salqin xonaga kirganlar noqulaylik va sovuqni his qilishlari mumkin. Konditsioner bilan jihozlangan binolarga kirayotganda, binoning kirish qismida qolish va tana haroratini pasaytirish tavsiya etiladi. Bunday holda konditsionerdan sovuq havo oqimlarining yo‘nalishi uchun regulyatorlar ham foydalidir.
Konditsionerlar havoni quritadi. Tana uchun, ayniqsa, bolalar uchun, bu shilliq pardalarni qurib qolishiga olib kelishi mumkin, bu esa o‘z navbatida burun havo yo‘llarida shilimshiq ko‘payishiga olib keladi, hatto kichik burun qon ketishi yuzaga kelishi mumkin. Shuning uchun xonada namlagich yoki suv bilan to‘ldirilgan idish bo‘lishi kerak. Uyda esa nam sochiqni ishlatishingiz mumkin.
Alternativa sifatida veltilyatorlardan foydalanish mumkin. Ammo u ham to‘g‘ridan-to‘g‘ri odamga yo‘naltirilmasligi kerakligini unutmaslik kerak.
– Issiqdan tashqarida qanday himoyalanish mumkin?
– Tana o‘z-o‘zini sovitishga harakat qilib, terni chiqaradi va tana haroratini pasaytiradi. Biroq ortiqcha terlash suvsizlanishga olib kelishi mumkin.
Issiq havoda quyoshdan saqlaydigan ko‘zoynak taqish va boshingizni shlyapa, yuqqa sharf, qalpoq bilan yopish yoki soyabondan foydalanishni unutmang. Soat 11:00 dan oldin va 17-18 soatdan keyin daraxtlar soyasida, sun’iy yoki tabiiy suv havzalari yonida yurish tavsiya etiladi.
Issiq havoda sovuq ichimliklar ichish tavsiya etilmaydi. Og‘iz, tomoq shilliq pardalarida hipotermiya xavfi mavjud. Bu milk shamolashi, tomoq og‘rig‘i, traxeit va bronxitga olib kelishi mumkin. Sovutilgan ichimliklar ichishingiz mumkin, ammo ularning harorati tana uchun qulay bo‘lishi kerak.
Issiq havoda oddiy suv, ko‘k choy, limonli ichimliklar, mevali ichimliklar, meva yoki mevalardan kompotlar (ulardan eng afzali shakarsiz yoki minimal miqdorda bo‘lgan ichimliklar), o‘simlik choylarini. Plastik qoplagichdagi suvni ichayotganda, ichishdan oldin idish uzoq vaqt davomida quyosh ostida turmagan bo‘lishini yodda tutishingiz kerak.
Shakarli ichimliklar yanada ko‘proq tashnalikka olib keladi. Bundan tashqari, ular ortiqcha vaznga olib kelishini unutmang.
Muzqaymoqni ortiqcha iste’mol qilish zararli. Uning iste’molini 70 – 100 grammgacha kamaytirish tavsiya etiladi. Bunday shirinliklar uch yoshgacha bo‘lgan bolalar uchun tavsiya etilmaydi. Kattalar yodda tutishlari kerakki, muzqaymoq chanqoqni qondirmaydi, aksincha uni qo‘zg‘atadi.
– Tanlash teriga qanday ta’sir qiladi va qanday qilib to‘g‘ri tanlanadi?
– Zagar go‘zal, ammo uni teriga foydali deb bo‘lmaydi. Odamga zararni kamaytirgan holda qanday qilib zagar olish haqida gapirganda, quyosh nurlari teriga unchalik zaharli bo‘lmaganda, ma’lum bir vaqtda, bu maqsadlar uchun quyosh ostida bo‘lish yaxshiroq ekanini unutmasligingiz kerak. Bu soat 10-11 dan oldin va 17:00 dan keyin quyosh bu vaqtda unchalik «faol» emas. Quyosh ostida uzoq vaqt qolish terining qurishi va suvsizlanishiga olib keladi. Teri tezroq qariydi, pigment dog‘lari yuzaga kelishi, kuyishlar mumkin va teri saratoni rivojlanish xavfi mavjud.
Quyoshdan himoya qiluvchi krem ham tavsiya etiladi, ammo u tanani qizib ketishdan himoya qilmaydi.
Avvalroq «Kursiv» Toshkent viloyatidagi bolalar uchun yozgi oromgohlar tanlovini tayyorlagan edi.
