5-oktabr kuni bo‘lib o‘tgan «Vatandosh» intellektual klubining soʻnggi uchrashuvida filologiya fanlari doktori, professor Baxtiyor Mengliyev oʻzbek tili ta’limidagi mavjud ahvol va kelajak istiqbollari haqida ma’ruza qildi. Olimning ta’kidlashicha, soʻnggi yillarda ona tili ta’limida sezilarli oʻzgarishlar amalga oshirilgan, biroq bir qator muammolar ham mavjud.
Yutuqlar
Mengliyevning ta’kidlashicha, so‘nggi yillarda o‘zbek tili ta’limi sohasida sezilarli yutuqlarga erishilgan. Ta’lim mazmuni zamonaviy talablarga moslashtirilib, milliy til qurilishi ta’limi yo‘lga qo‘yildi. Ta’limning asosiy maqsadi sifatida ijodiy fikrlaydigan, o‘z fikrini erkin ifoda etadigan shaxsni tarbiyalash belgilangan. Retrospektiv usullar o‘rniga kognitiv-pragmatik yondashuvlar joriy qilinib, grammatik ta’lim ham nazariy, ham amaliy jihatdan qamrab olindi. Shuningdek, darsliklarni ishlab chiqishda o‘qituvchilarning amaliy tajribasidan foydalanish yo‘lga qo‘yildi, bu ta’lim samaradorligini oshirgan muhim qadam sifatida ko‘rsatildi.
Muammolar
Shunga qaramay ona tili ta’limida bir qator muammolar saqlanib qolmoqda.
«Hanuzgacha birorta darslikka qaramlik saqlanib qolmoqda, bu esa o‘quvchilarning o‘ziga xos ehtiyojlarini hisobga olmaydi. Darsliklarni yaratishning aniq va tizimli mexanizmi yo‘q, bu esa sifatsiz darsliklarning chiqishiga olib kelishi mumkin. Darsliklarning yagona standarti yo‘qligi ularning sifatini ta’minlashni qiyinlashtiradi», – dedi professor.
Bundan tashqari, darsliklarga ilova sifatida o‘quv lug‘atlari va qomuslar yaratilmagan, bu esa o‘quvchilarning so‘z boyligini oshirishni qiyinlashtiradi. Darsliklarni baholash uchun aniq va obyektiv mezonlar yo‘q, bu esa sifatsiz darsliklarni filtrlashni qiyinlashtiradi.
Yechimlar
Mengliyev bu muammolarni bartaraf etish uchun bir qator yechimlarni taklif qildi. Jumladan, «ta’lim-fan-ta’lim» zanjirini joriy etish, til darajalarini tizimli ravishda o‘rganish va so‘z boyligini oshirish uchun maxsus reyestrlar yaratish zarurligi ta’kidlandi.
«Sinflar kesimida o‘quvchilarning so‘z boyligini oshirishga qaratilgan so‘zlar reyestrini yaratish kerak. Darslik yaratishning davlat standarti joriy qilinishi darkor, bu esa darsliklarning sifatini ta’minlashga yordam beradi. Darslik yaratish tizimini ishlab chiqish lozim, bu tizim darsliklarning sifatini nazorat qilish va ularni joriy qilish jarayonini tizimlashtirishga imkon beradi. Darslik yaratishga ochiq tanlov e’lon qilinishi zarur, bu esa yangi va sifatli darsliklar yaratishga turtki beradi», – dedi Mengliyev.
Eslatib o‘tamiz, respublikada har yili 21-oktabrda O‘zbek tili bayrami kuni nishonlanadi. 1989-yilning aynan shu kuni «Davlat tili haqida»gi Qonun qabul qilindi.
