Bugungi bozor turli xil sifatli mahsulotlar bilan toʻlib-toshgan va mahsulotning haqiqiyligi masalasi tobora dolzarb boʻlib bormoqda. Kontrafakt nafaqat brendlarga boʻlgan ishonchni pasaytiradi, balki isteʼmolchilar salomatligiga real tahdid solishi mumkin. Ushbu vaziyatda har bir xaridorga mahsulotning qonuniyligi va kelib chiqishini mustaqil ravishda tekshirish imkonini beruvchi mahsulotlarni raqamli markirovkalash alohida rol oʻynaydi.
O‘zbekistonda Asl Belgisi tizimi bu sohadagi asosiy vositaga aylandi. U iste’molchilarga qadoqdagi Data Matrix-kodni skanerlash orqali mahsulot haqida ma’lumot olish imkonini beradi. Bu shuni anglatadiki, xaridor dori vositalari, ichimliklar, maishiy texnika va boshqa tovarlarning haqiqiyligiga faqatgina sotuvchining tasdig‘iga ko‘ra emas, balki sotib olishdan oldin o‘zi ishonch hosil qilishi mumkin.
Jamoatchilik nazorati qanday ishlaydi?
Asl Belgisi tizimi tekshiruv jarayonini shaffof va tushunarli qiladi. Mobil ilovada kodni skanerlagandan so‘ng (Android/iOS) mahsulot haqida batafsil ma’lumotga ega bo‘lish mumkin: uning ishlab chiqaruvchisi, chiqarilgan sanasi, yaroqlilik muddati, tarkibi va hatto majburiy sertifikatlarning mavjudligi. Agar qadoq va ilovadagi ma’lumotlar bir-biridan farq qilsa yoki skanerlash natijasi shubhali bo‘lsa, iste’molchi bu haqda xabar berishi mumkin. Buning uchun ilovadagi «Qoidabuzarlik haqida xabar berish» tugmasini bosish va muammoni tavsiflash kifoya.
Aslida bu jamoatchilik nazoratining yangi shaklini yaratadi, bunda xaridorning o‘zi noqonuniy mahsulotlarga qarshi kurash jarayonining ishtirokchisiga aylanadi. Odamlar tizimdan qanchalik ko‘p foydalansa, qalbaki mahsulot aylanmasi shunchalik murakkablashadi va bozorda tovarlar sifatiga bo‘lgan talab shunchalik yuqori bo‘ladi.
Yangi iste’mol odati qanday shakllanadi?
So‘nggi yillarda Asl Belgisi mobil ilovasidan foydalanuvchilar soni ortib bormoqda, bu esa fuqarolarning tovarlarni tekshirish muhimligi haqida xabardorligi oshganidan dalolat beradi. 2024-yil oxiriga kelib, ilova 785 ming marta o‘rnatildi. Bu yangi iste’mol odatining shakllanishini ko‘rsatadi: odamlar sotib olayotgan narsasiga ishonch hosil qilishni xohlashadi.
Bundan tashqari, markirovka nafaqat oddiy fuqarolar, balki biznes uchun ham foydalidir. Asl Belgisi.Business maxsus ilovasi tadbirkorlarga tovarlarning haqiqiyligini tekshirishda va kontrafakt yetkazib berishdan himoyalanishda yordam beradi.
Nima uchun bu muhim?
Raqamli markirovka va jamoatchilik nazorati shunchaki qalbaki mahsulotdan himoyalanish usuli emas, balki bozorni o‘zgartiruvchi vositadir. Xaridorlar mahsulotni muntazam tekshirib turganda, do‘konlar va ishlab chiqaruvchilar shaffofroq sharoitda ishlashga majbur bo‘ladi, «yashirin» biznes esa sotish imkoniyatini yo‘qotadi.
Kodlarni skanerlaydigan va muammolar haqida xabar beradigan iste’molchilar quyidagilarni ta’minlaydigan tizimning bir qismiga aylanadi:
- shaffoflik — mahsulot va uning kelib chiqishi haqidagi ma’lumotlarga kirish;
- xavfsizlik — kontrafakt sotib olish xavfini kamaytirish;
- sifat nazorati — buzilishlar haqida tezkor xabar berish imkoniyati.
Natijada raqamli markirovka nafaqat nazorat mexanizmiga, balki mas’uliyatli iste’molni rivojlantirishning muhim qismiga aylanadi. Va bu tizimda xaridorlarning o‘zlari hal qiluvchi rol o‘ynaydi — ular tekshirilgan mahsulotni tanlaydi va qalbaki mahsulotlarsiz bozor yaratishga yordam beradi.
