21–22-may kunlari Toshkentda Markaziy Osiyoda birinchi marta GSMA — M360 Eurasia flagman sammiti bo‘lib o‘tdi. Har yili o‘tkaziladigan konferensiya mintaqaning raqamli kelajagini muhokama qilish uchun telekommunikatsiya, texnologiya va davlat boshqaruvi sohasidagi jahon yetakchilarini birlashtiradi.
Kursiv Uzbekistan GSMA bosh direktori va direktorlar kengashi a’zosi Vivek Badrinat bilan nima uchun bu safar Toshkent tanlangani va raqamli transformatsiyani tezlashtirish uchun mintaqaga nima kerakligi haqida suhbatlashdi.
— Nima uchun M360 Eurasia tashkilotchilari bu yil Toshkentni tanladi va bu mintaqaning raqamli ambitsiyalari haqida nima deydi?
— O‘zbekiston bozori so‘nggi yetti yil ichida sezilarli o‘sishni namoyish etmoqda. Mobil internetning arzon narxlari, qulay investitsiya siyosati va jadal rivojlanayotgan IT sohasini ko‘rmoqdamiz. Bu mintaqada rivojlangan mobil aloqa uning iqtisodiy o‘sishiga qanday hissa qo‘shayotganining yorqin namunasidir.
Mobil aloqaga sarflangan har bir dollar unumdorlik va tegishli biznesni taxminan olti dollarga oshiradi. O‘zbekiston buni isbotlamoqda, masalan, mobil aloqa uchun aksiz solig‘ining bekor qilinishi ulanish va YIM o‘sishini rag‘batlantiradi. Hozir bu tajribani Yevrosiyo mintaqasi bilan baham ko‘rishning ayni vaqti.
— Bu yilgi sammitda qanday asosiy mavzular va ma’ruzachilar ajralib turadi?
— Bu yilgi sammit, ayniqsa, qizg‘in o‘tmoqda. Yangi texnologiyalar bo‘yicha global muloqot olib borilmoqda va albatta sun’iy intellekt diqqat markazida. Sun’iy intellekt ish va operatsion jarayonlarga yondashuvlarni o‘zgartirmoqda hamda telekommunikatsiya operatorlarining o‘zlari uni samaradorlikni oshirish va mijozlar tajribasini yaxshilash uchun faol joriy etmoqda.
5G’ning nafaqat aloqa vositasi, balki aqlli fabrikalar kabi sanoat yechimlari uchun vosita sifatidagi salohiyati ham muhokama qilinmoqda. Aloqa operatorlariga API’ni iqtisodiyotning boshqa sektorlari bilan bo‘lishish imkonini beruvchi Open Gateway tashabbusi — GSMA loyihasiga e’tibor qaratilmoqda.
Panellarda sun’iy intellekt, 5G, fintech va boshqa mavzular muhokama qilinadi. Birinchi kunning yalpi majlisi, ayniqsa, qizg‘in o‘tdi. Mintaqaning raqamli rivojlanishida muhim rol o‘ynaydigan VEON rahbari Kaan Terzioglu bilan birga chiqish men uchun sharaf bo‘ldi.
— Qanday texnologiyalar 2030-yilga borib Yevrosiyoning raqamli transformatsiyasini belgilab beradi?
— Kelgusi besh yil 5G salohiyatini ochish uchun hal qiluvchi yil bo‘ladi. Ko‘plab operatorlar allaqachon joriy etishni boshlagan, ammo haqiqiy o‘zgarishlar 5G sanoatda: zavodlarda, logistikada, ta’minot zanjirlarida faol qo‘llanila boshlaganda sodir bo‘ladi. Yana bir muhim omil — mahalliy tillarda sun’iy intellektdan foydalanish imkoniyati.
— SI, 5G va IoT yangi raqamli to‘lqinga qanday ta’sir ko‘rsatmoqda?
— Bu texnologiyalar 4G’ning mantiqiy davomidir. 4G davri mobil internet va shaxsiy aloqa davri edi. U tufayli millionlab odamlar ishlash, o‘qish va muloqot qilish uchun internetga kirish imkoniyatiga ega bo‘ldi.
5G, sun’iy intellekt va IoT yanada rivojlanmoqda: ular kundalik hayot va biznesda sanoat avtomatlashuvi, aqlli infratuzilma va sun’iy intellektga asoslangan tizimlar uchun imkoniyatlar ochmoqda. Bularning barchasi raqamli transformatsiyaning yanada aqlli, inklyuziv va moslashuvchan yangi avlodini shakllantiradi.
— Raqamli kelajak yo‘lida mintaqa oldida qanday muammolar turibdi?
— Asosiy chaqiriq — raqamli inklyuziya. Mintaqaning 80 millionga yaqin aholisi qamrov zonasida joylashgan, ammo mobil internetdan foydalanmaydi. Asosiy to‘siq smartfonlarning narxi, ko‘pchilik uchun u hali ham juda yuqori. Mahalliy tillardagi kontent yetishmasligi muammosi ham dolzarb.
Aynan shuning uchun ISSAI KAZ-LLM (qozoq tilidagi til modeli) kabi tashabbuslar juda muhim va masalan, Pokistonda tarqalishi kerak. Bundan tashqari, raqamli savodxonlik va kiberxavfsizlik madaniyatini rivojlantirish kerak. Odamlar internet bilan bog‘liq xavflardan qo‘rqishadi va biz ularga raqamli texnologiyalardan xavfsiz va samarali foydalanishni o‘rgatishimiz kerak.
Ochilish marosimida Vivek Badrinat mintaqaning Buyuk Ipak yo‘lidagi tarixiy roli va uning zamonaviy raqamli missiyasi o‘rtasida qiziqarli o‘xshashlikni keltirib o‘tdi. «Aloqa — bu kuch,» — dedi u va Yevrosiyo aholisining 80 foizi allaqachon mobil aloqadan foydalanayotgan bo‘lsa-da, 80 millionga yaqin odam hali ham oflayn ekanini qo‘shimcha qildi.
Ushbu tafovutni bartaraf etish, uning so‘zlariga ko‘ra, 2030-yilga borib mintaqa iqtisodiyotiga $415 milliard olib kelishi mumkin. Bu raqamli inklyuziyani Yevrosiyoning eng katta foydalanilmagan imkoniyatlaridan biriga aylantiradi.
Soliq islohoti tufayli kutilayotgan 3,3 million yangi ulanishlar va 2030-yilga borib barcha ulanishlarning 40 foizida 5G ulushi bilan O‘zbekiston ishonch, innovatsiya va taraqqiyot yangi raqamli davrga qanday olib kelishi mumkinligini ko‘rsatmoqda.
Toshkentda bo‘lib o‘tgan M360 Eurasia sammiti O‘zbekistonning raqamli dinamikasi va mintaqaning o‘sib borayotgan texnologik salohiyatiga alohida e’tibor qaratdi. Vivek Badrinath ta’kidlaganidek, haqiqiy taraqqiyot foydalanish bo‘shliqlarini bartaraf etish, kontentni mahalliylashtirish va sun’iy intellekt hamda 5G kabi texnologiyalarni sanoat ilovalariga joriy etish orqali erishiladi. To‘g‘ri siyosat va tarmoqlararo hamkorlik bilan Yevrosiyo 2030-yilga kelib jadal raqamli iqtisodiyotga aylanishi mumkin.
