VEON direktori: O‘zbekistondagi telekommunikatsiya o‘sishi yuqori soliqlar tufayli to‘xtamoqda
O‘zbekistonda 21-22-may kunlari bo‘lib o‘tgan GSMA M360 Eurasia sammiti butun mintaqadan aloqa operatorlari, siyosatchilar va texnologik yetakchilarni birlashtirdi. Kursiv Uzbekistan VEON Group bosh direktori Kaan Terzio‘g‘lu bilan sammitni o‘tkazishga nima uchun O‘zbekiston tanlangani, soliqlar investitsiyalarga qanday ta’sir ko‘rsatishi va qaysi texnologiyalar mintaqa kelajagini belgilashi haqida suhbatlashdi.
O‘zbekistonning raqamli siyosati dunyoga tanilmoqda
— Nima uchun bu yil M360 Eurasia uchun mezbon shahar sifatida Toshkent tanlandi va bu mintaqaning ambitsiyalari hamda kelajagi nuqtai nazaridan nimani anglatadi?
— Mamlakatning innovatsiyalar, dasturiy ta’minotni ishlab chiqish va IT-eksportga aniq sodiqligi tufayli Toshkent tanlandi. Joriy yil boshida Barselonada O‘zbekiston Raqamli texnologiyalar vaziri Sherzod Shermatov bilan suhbatlashganimda O‘zbekistonning raqamli ambitsiyalari ortidagi ishtiyoq va harakatni o‘z ko‘zim bilan ko‘rdim. So‘nggi sakkiz yil ichida erishilgan yutuqlar hayratlanarli.
O‘zbekiston innovatsiyalar va investitsiyalar markaziga aylandi. Shuning uchun nafaqat kelajakdagi intilishlarni muhokama qilish, balki allaqachon erishilgan yutuqlarni e’tirof etish uchun biz bu yil M360 Eurasia’ni Toshkentda o‘tkazishni to‘g‘ri deb hisobladik.
Soliqqa tortishning telekommunikatsiya investitsiyalariga ta’siri
— Bu yilgi tadbirning asosiy jihatlari nimalardan iborat? Hukumatlar, operatorlar va texnologik hamkorlar o‘rtasida hamkorlikni yo‘lga qo‘yishda qaysi mavzular asosiy o‘rin tutadi?
— Bu yilgi tashriflar soni o‘tgan yilgi Bokudagidan ikki baravar ko‘p. Bu butun mintaqada raqamli aloqaga qiziqish ortib borayotganini ko‘rsatadi. Tadbir Afg‘oniston, Pokiston, Bangladesh, Ozarbayjon va Rossiyaning turli burchaklaridan qaror qabul qiluvchilar va tartibga soluvchilarni birlashtirdi.
Men yetkazgan asosiy xabarlardan biri regulyatorlarning muhim roli haqida edi. Telekommunikatsiyalar iqtisodiy rivojlanish uchun katalizator vazifasini bajaradi. Telekommunikatsiya infratuzilmasiga sarflangan har bir dollar yalpi ichki mahsulotga o‘n barobar ta’sir ko‘rsatadi.
Biroq soha nafaqat xizmatlar yoki foyda, balki bojxona to‘lovlari va mijozlarni jalb qilish bo‘yicha ham haddan tashqari va adolatsiz soliqqa tortiladi. Bu esa investitsiyalarni sekinlashtiradi.
O‘zbekistondagi faoliyatimiz misolida so‘zlab berdim. VEON O‘zbekistonga $1,5 milliard sarmoya kiritdi. Lekin shu davrda $2 mlrd soliq to‘ladik. Agar me’yoriy-huquqiy baza investitsiyalar uchun qulayroq bo‘lganida, biz $3,5 milliard sarmoya kiritishimiz mumkin edi.
Ushbu sarmoya tolali aloqa liniyalarini, qamrovni kengaytirish hamda yerusti va sun’iy yo‘ldosh tarmoqlarini integratsiyalash imkonini bergan bo‘lar edi. Shuning uchun tartibga solish ustuvorliklarini biznes va fuqarolar ehtiyojlariga moslashtirish juda muhimdir.
SI va mahalliy tilga kirish
— 2030-yilga kelib, Yevrosiyoda raqamli transformatsiyani qaysi texnologiyalar yoki tendensiyalar boshqaradi?
— Eng muhim tendensiyalardan biri men «kengaytirilgan intellekt» deb ataydigan narsa. Men ataylab «sun’iy» emas, balki «kengaytirilgan» atamasini ishlataman, chunki bu inson imkoniyatlarini oshirish haqida boradi.
O‘zbekiston va mintaqadagi boshqa mamlakatlar uchun bu mahalliy tildagi modellarga, xususan, o‘zbek tiliga sarmoya kiritishni anglatadi. Bu o‘qituvchilar, shifokorlar, hamshiralar, fermerlar va kichik biznes egalarining texnologiyaga mazmunli va arzon tarzda kirishini ta’minlaydi.
Bizniki kabi kompaniyalar agent sun’iy intellekt vositalarini ishlab chiqishga sarmoya kiritishni xohlashadi. Bularga o‘quvchilar sun’iy intellekt o‘qituvchilari sifatida foydalanishi mumkin bo‘lgan tizimlar va masofaviy sog‘liqni saqlash xizmatlarini qo‘llab-quvvatlovchi platformalar kiradi.
Bunday texnologiyalar asosiy xizmatlarni ko‘rsatish xarajatlarini kamaytirishi mumkin. O‘z navbatida bu hukumatlarga soliq yukini kamaytirish va kengroq investorlar bazasini jalb qilish imkonini beradi.
— 5G, SI va IoT kabi texnologiyalar mintaqaning raqamli transformatsiyasini amalga oshirishda qanday rol o‘ynaydi?
— Ushbu texnologiyalar hayotni yaxshilash va xizmatlarni yanada samarali qilish uchun juda muhimdir. Bu IoT, sun’iy yo‘ldosh aloqasi yoki kengaytirilgan intellekt bo‘lishidan qat’i nazar, ularning har biri jamiyatlarning rivojlanishiga va odamlarning yanada kuchli bo‘lishiga yordam beradi. Ular raqamli asrda milliy farovonlikning poydevoridir.
Raqamli qamrovni kengaytirish
— Mintaqa o‘zining to‘liq raqamli salohiyatini ochish uchun qanday muammolarni tezda hal qilishi kerak?
— O‘zbekistonda bugungi kunda har ikki kishidan biri hali ham smartfonga ega emas. Kerakli vositalarga ega bo‘lmasdan turib, odamlar raqamli transformatsiyada to‘liq ishtirok eta olmaydi va iqtisodiy o‘sishdan foyda ololmaydi.
Biz smartfonlar narxini pasaytirishimiz va aloqa tarmoqlari mamlakatning barcha hududlariga yetib borishini ta’minlashimiz kerak. Bunga erishish katta sarmoyalarni talab qiladi va bu faqat hukumatlar hamda VEON kabi xususiy kompaniyalar o‘rtasidagi yaqin hamkorlik orqali amalga oshirilishi mumkin.
O‘zbekistonda raqamli transformatsiya allaqachon yaxshi ketmoqda, ammo ko‘proq ta’sir siyosatni investitsiya salohiyatiga moslashtirishga bog‘liq bo‘ladi. VEON bosh direktori ta’kidlaganidek, tartibga solishning aniqligi, inklyuziv kirish va kengaytiriladigan infratuzilma mintaqaning to‘liq texnologik va iqtisodiy istiqbollariga erishishini ta’minlashning kaliti bo‘ladi.
Avvalroq Kursiv Uzbekistan GSMA bosh direktori va boshqaruv kengashi a’zosi Vivek Badrinat bilan suhbatlashgan edi. U mintaqada mobil aloqadan foydalanish bo‘yicha tafovutni bartaraf etish 2030-yilga borib qo‘shimcha yalpi ichki mahsulotga $41,5 mlrdgacha daromad keltirishi mumkinligini ta’kidladi.
