Ishlatilgan smarfton eng so’nggi modellarning narxi doimo ham budjetimizga mos kelavermaganda muqobil yechim bo’la oladi. Kursiv Uzbekistan esa ularni xarid qilishda nimalarga e’tibor berish zarurligi haqida qo‘llanmani yozdi.
Ishlatilgan smarfton xarid qilish – bu nafaqat moliyaviy tejamkorlik, balki atrof-muhitni muhofaza qilishga ham hissa qo‘shishdir. Har yili millionlab smartfonlar chiqindiga aylanadi, ularni qayta ishlatish esa ekologik muammolarni kamaytiradi. Biroq ikkinchi qo‘l telefon sotib olish jarayoni o‘z xavf-xatarlariga ega. Noto‘g‘ri tanlov moliyaviy yo’qotishlarga, texnik muammolarga va hatto xavfsizlik tahdidlariga olib kelishi mumkin.
Bu maqolada siz bilib olasiz
- Ekranni tekshirish
- Batareya
- Smartfon xotirasi
- Dasturiy ta’minot
- Kamera
- Audio
- Wi-Fi
- Tarmoq ulanishi
- IMEI
- Smartfon hujjatlari
- Xarid qilingandan keyingi muhim qadamlar
Ekranni sinchkovlik bilan ko’zdan kechirish
Foydalanilgan smartfonni ko’rib chiqishda birinchi navbatda uning tashqi ko’rinishiga e’tibor berish kerak. Bu bosqich eng muhim hisoblanadi, chunki fizik shikastlanishlar telefonning ishlashiga to‘g‘ridan-to‘g‘ri ta’sir qiladi.
Ekran – smartfonning eng qimmat va eng zaif qismi. Uni tekshirishda quyidagi jihatlarga alohida e’tibor bering:
- Yoriqlar va chiplar mavjudligini aniqlash uchun ekranni turli burchaklardan ko’rib chiqing. Hatto eng kichik yoriq ham vaqt o’tishi bilan kengayib, butun ekranni yaroqsiz holga keltirishi mumkin. Ekranni yorug’lik ostida egilib turib ko’ring – bu usul yashirin chiplarni aniqlashga yordam beradi.
- Sensorning sezgirligi butun ekran yuzasida bir xil bo’lishi kerak. Buni tekshirish uchun barmog‘ingizni ekranning turli joylarida harakatlantiring, matn yozib ko’ring, rasmlarni kattalashtirish va kichraytirishni sinab ko’ring. Agar biror joyda sensor javob bermasa yoki sekinlashsa, bu jiddiy muammo belgisi.
- Piksellarning holati ham muhim. Oq, qora, qizil, yashil va ko’k rangli fonlarni ochib, o’lik yoki doimo yonib turgan piksellar yo’qligini tekshiring. Buning uchun maxsus test ilovalaridan foydalanish mumkin.
Korpus va boshqa fizik elementlar
Telefon korpusining har bir burchagini diqqat bilan ko‘zdan kechiring. Chetlaridagi shikastlanishlar ichki komponentlarga zarar yetkazgan bo‘lishi mumkin. Orqa qopqoq, ayniqsa, shisha bo’lsa, yoriqlar va chiplar uchun tekshirilishi kerak.
Barcha tugmalar – ovoz balandligini boshqarish, quvvat tugmasi, uy tugmasi (agar mavjud bo’lsa) – silliq va qattiq bosilishi kerak. Tugmalar bo‘shashgan yoki qotib qolgan bo‘lsa, bu ichki mexanizmning shikastlanganligidan dalolat beradi.
Kamera oynasini alohida tekshiring. Chiziqlar yoki yoriqlar surat sifatiga ta’sir qiladi. Obyektivda dog’lar yoki ichki chang zarralarini ham izlang.
USB port, naushnik uyasi va SIM-karta joylarining tozaligini tekshiring. Zanglagan yoki iflos portlar zaryadlash va ulanish muammolariga olib keladi. Portlarga kabel ulash va chiqarishni sinab ko’ring – ular mahkam o’tirishi va bemalol chiqishi kerak.
Batareya – telefonning yuragi
Batareya holati foydalanilgan smartfonning eng zaif nuqtalaridan biri. Vaqt o‘tishi bilan batareya sig‘imi kamayadi va bu tabiiy jarayon. Biroq ba’zi batareyalar me’yordan tezroq eskiradi.
iPhone’larda «Batareya salomatligi» (Battery Health) ko’rsatkichini «Sozlamalar» > «Batareya» > «Batareya salomatligi» bo’limida topish mumkin. 80% dan yuqori ko’rsatkich qabul qilinishi mumkin, 70% dan past bo’lsa, batareyani tez orada almashtirish kerak bo’ladi.
Android telefonlarida batareya holatini aniqlash uchun maxsus ilovalardan foydalanish mumkin. Ba’zi yangi Android versiyalarida bu ma’lumot sozlamalarda ham mavjud.
Batareyaning real holatini baholash uchun telefonni bir necha soat faol ishlatib ko‘ring – internetga kirish, video tomosha qilish, o’yin o’ynash. Agar batareya tez tugasa yoki telefon qizib ketsa, bu yomon belgi.
Xotira va ishlash tezligi
Ichki xotirani tekshirish uchun sozlamalarga kiring va qancha joy band va bo’sh ekanligini ko’ring. Kam xotira telefon sekinlashishiga olib keladi. Kamida 10-15% bo‘sh joy bo‘lishi kerak.
RAM (operativ xotira) miqdori va undan qancha foydalanilayotganini ham tekshiring. Ko‘p ilovalar ochiq bo‘lganda telefon qotib qolmasligi kerak.
Protsessorning ishlashini baholash uchun bir nechta ilovalarni bir vaqtda oching, ular orasida tez almashing. Sekinlashish yoki qotib qolishlar kuzatilmasligi kerak.
Operatsion tizim va dasturiy ta’minot
Telefonning qaysi Android yoki iOS versiyasida ishlayotganini tekshiring. Juda eski versiyalar xavfsizlik jihatidan muammoli va ko’p zamonaviy ilovalar bilan mos kelmasligi mumkin.
Eng so’nggi yangilanishlarni olish imkoniyati borligini ham aniqlang. Ba’zi eski modellar endi yangilanishlarni qabul qilmaydi, bu xavfsizlik uchun xavf tug’diradi.
Telefonning asl proshivkasi yoki o‘zgartirilgani (root/jailbreak) ekanligini aniqlang. O‘zgartirilgan proshivkalar kafolatni bekor qiladi va xavfsizlik muammolariga olib kelishi mumkin.
Kamera tizimi
Orqa va old kameralarni sinab ko’ring. Turli yorug‘lik sharoitlarida suratga oling – kunduzgi yorug’likda, xira sharoitda, flesh bilan. Suratlar aniq va sifatli bo’lishi kerak.
Video yozib ko‘ring va barcha rejimlarda (slow motion, time-lapse, agar mavjud bo‘lsa) ishlashini tekshiring. Fokus avtomatik ravishda to‘g‘ri ishlashi va zoom funksiyasi silliq bo‘lishi kerak.
Kamera ilovalari to‘g‘ri ochilishi va yopilishi, qotib qolmasligi kerak. Ba’zi telefonlarda kamera moduli mexanik nosozliklarga duchor bo‘ladi – titroq yoki shovqinlar kuzatilmasligi kerak.
Audio tizim
Ishlatilgan smartfon dinamigining ovozini maksimal balandlikda tekshiring. Ovoz aniq, xirillashsiz va buzilishsiz bo’lishi kerak. Musiqa, video va qo’ng’iroq ohanglarini eshitib ko’ring.
Mikrofonni test qilish uchun ovoz yozib ko‘ring yoki kimgadir qo‘ng‘iroq qiling. Sizning ovozingiz aniq eshitilishi, shovqinsiz bo‘lishi kerak.
Naushnik uyasini (agar mavjud bo‘lsa) ham sinang. Ikkala kanal ham teng ovoz chiqarishi kerak. Bluetooth orqali simsiz quloqchinlar bilan ulanishni ham tekshiring.
Ulanish imkoniyatlari
Wi-Fi ulanishini sinab ko‘ring. Tez va barqaror ulanishi, signalni yaxshi ushlab turishi kerak. Turli Wi-Fi tarmoqlarga ulanib ko‘ring.
Bluetooth boshqa qurilmalar bilan tez juftlashishi va barqaror aloqa o‘rnatishi kerak. Fayllar uzatish, audio striming qilish imkoniyatlarini sinang.
GPS aniq joylashuvni ko’rsatishi kerak. Xarita ilovasini ochib, navigatsiya ishlashini tekshiring. Signal tez ushlanishi va aniq bo‘lishi kerak.
NFC (agar mavjud bo’lsa) to’g’ri ishlashini kontaktsiz to‘lov yoki ma’lumot uzatish orqali sinab ko‘ring.
Tarmoq va qo‘ng‘iroqlar
SIM-karta uyalarining barchasini tekshiring. Ikki yoki uchta SIM-karta qo‘llab-quvvatlovchi telefonlarda har bir uya ishlashi kerak.
4G/LTE (yoki 5G agar qo‘llab-quvvatlasa) tezligini sinab ko’ring. Internet tezligi me’yoriy bo‘lishi kerak.
Qo‘ng‘iroq qilish va qabul qilish sifatini baholang. Ovoz aniq, uzilib qolmasligi kerak. Signal kuchi yaxshi bo‘lishi muhim.
IMEI tekshiruvi
Har bir telefonning o’ziga xos IMEI (International Mobile Equipment Identity) raqami bor. Bu raqamni *#06# kodini terib yoki sozlamalarda topish mumkin.
IMEI raqamini xalqaro o‘g‘irlangan telefonlar bazalarida tekshiring. Ko‘p mamlakatlarda bunday xizmatlar bepul. O‘zbekistonda ham IMEI tekshiruvi xizmatlari mavjud.
Agar telefon o‘g‘irlangan yoki yo‘qolgan deb belgilangan bo‘lsa, uni sotib olish qonuniy muammolarga olib kelishi mumkin. Bunday telefonlar tarmoqqa ulanmasligi ham mumkin.
Telefonni bojxona orqali qanday olib kirish va UzIMEI tizimida ro‘yxatdan o‘tkazish kerakligi haqida bu yerda o’qishingiz mumkin.
Hujjatlar va kafolat
Asl chek yoki xarid hujjatlari mavjudligini so’rang. Bu telefon qonuniy yo‘l bilan sotib olinganligini tasdiqlaydi.
Agar telefonning zavod kafolati hali amal qilsa, uni yangi egasiga o‘tkazish mumkinligini aniqlang. Ba’zi brendlar buni qo’llab-quvvatlamaydi.
Servis markazlarida ta’mirlangan bo’lsa, tegishli hujjatlarni ko’rib chiqing. Bu qanday muammolar bo’lganligi va qanday qilib hal qilinganligi haqida ma’lumot beradi.
Narxni to’g’ri baholash
Bozor narxlarini puxta o’rganing. Bir xil model va holatdagi telefonlar narxini turli platformalarda solishtiring.
Haddan tashqari arzon takliflardan ehtiyot bo’ling. Agar narx bozor narxidan ancha past bo’lsa, bu o’g’irlangan yoki nosoz telefon bo’lishi mumkin.
Telefon yoshi, holati, komplektatsiyasi (quti, zaryadlagich, naushniklar) narxga ta’sir qilishini hisobga oling.
Xarid qilingandan keyingi muhim qadamlar
Ishlatilgan smarfton xarid qilingandan so’ng uni to’liq o’zingizniki qilish uchun quyidagi amallarni bajaring:
Factory reset
Avvalgi egasining barcha ma’lumotlarini o’chirish uchun zavod sozlamalariga qaytaring. Bu xavfsizlik uchun juda muhim.
Resetdan oldin batareya kamida 50% zaryadlangan bo’lishiga ishonch hosil qiling. Jarayon 10-30 daqiqa davom etishi mumkin.
Resetdan keyin telefon xuddi yangi chiqarilgandek bo’lishi kerak. Barcha sozlamalar, ilovalar va ma’lumotlar o’chiriladi.
1-qadam: Sozlamalarga kiring
- «Sozlamalar» (Settings) ilovasini oching
- Pastga suring va «Tizim» (System) yoki «Umumiy boshqaruv» (General Management) ni toping
2-qadam: Reset opsiyasini toping
- «Reset» yoki «Qayta tiklash» bo’limini oching
- «Zavod ma’lumotlarini o’chirish» (Factory data reset) ni tanlang
3-qadam: Ma’lumotlarni ko’rib chiqing
- Qaysi ma’lumotlar o’chirilishini o’qib chiqing
- Zaxira nusxa olinganligiga ishonch hosil qiling
4-qadam: Resetni tasdiqlang
- «Telefonni qayta tiklash» (Reset phone) tugmasini bosing
- PIN, parol yoki pattern kiritishni so’rashi mumkin
- «Hammasini o’chirish» (Delete all) ni tasdiqlang
Yangi akkountlar
O’zingizning Google (Android uchun) yoki Apple ID (iPhone uchun) akkountingizni qo’shing. Avvalgi egasining akkaunti to’liq o’chirilganligiga ishonch hosil qiling.
Har qanday qurilma blocklash funksiyalarini (Find My iPhone, Google Find My Device) yoqing. Bu telefon yo’qolsa yoki o’g’irlansa topishga yordam beradi.
Xavfsizlik sozlamalari
Ekran qulfini o’rnating – PIN, parol, pattern yoki biometrik (barmoq izi, yuz tanish). Bu telefoningizdagi ma’lumotlarni himoyalaydi.
Muhim ilovalar uchun qo’shimcha parollar o’rnating. Bank ilovalari va shaxsiy ma’lumotlar uchun bu ayniqsa muhim.
Antivirus dastur o’rnating (Android uchun). Bu zararli dasturlardan himoya qiladi.
