O‘zbekistonning avtomobil sanoati nafaqat ichki bozor, balki, mintaqada ham yirik ishlab chiqaruvchi hisoblanadi. Kursiv Uzbekistan nashrining navbatdagi maqolasida O‘zbekistonning avtomobilsozlik tarixi bosqichlarini o‘rganadi.
Bu maqolada quyidagilarni bilib olasiz:
Avtomobil sanoatining boshlanishi
1992-yilda Janubiy Koreyaning Daewoo kompaniyasi bilan tuzilgan hamkorlik bitimi asosida O‘zbekistonda avtomobil ishlab chiqarishning huquqiy asosi yaratildi. 1996-yildan esa Andijon viloyatining Asaka shahrida joylashgan zavodda ilk avtomobillar konveyerdan chiqdi.
O‘zbekistonda avtomobil ishlab chiqarish 1996-yilda boshlangan. Shu yili Andijondagi «UzDaewooAuto» zavodi ilk Tico mashinalarini ishlab chiqargan.
Daewoo Tico – ixcham, shahar uchun mo‘ljallangan avtomobil. U 1996 – 2001-yillarda ishlab chiqarilgan. Ushbu kichik shahar avtomobili O‘zbekistonda 1996-yildan boshlab ishlab chiqarila boshlagan. Tico modeli, asosan, 1988-yilda ishlab chiqarilgan Suzuki Alto avtomobilining platformasiga asoslangan. Boshqacha aytganda, Daewoo Tico Suzuki Alto kei-car dizayni negizida yaratilgan.
- Dvigatel: 0.8 L
- Ot kuchi: 41 hp
- Yoqilg‘i sarfi: 5-6 L / 100 km
- Turi: mexanik uzatmalar qutisi
Daewoo Damas (keyinchalik Chevrolet Damas)
Bu model O‘zbekistonda eng ommabop mikroavtobuslardan biri bo‘lib, 1996-yildan buyon ishlab chiqarilmoqda. Dastlab bu model Janubiy Koreyaning Daewoo kompaniyasiga tegishli bo‘lgan, keyinchalik esa Asaka shahridagi zavodda yig‘ila boshlagan. 2008-yildan boshlab Damas avtomobillari Chevrolet nomi ostida ishlab chiqarilmoqda.
Damas ixcham, arzon va tejamkorligi bilan mashhur. U ko‘pincha kichik biznes egalari, tadbirkorlar va xizmat ko‘rsatish sohasi vakillari tomonidan yuk yoki yo‘lovchi tashishda ishlatiladi. Uning tuzilishi oddiy, texnik xizmat ko‘rsatish xarajatlari esa past. Bu mashina tor ko‘chalarda bemalol harakatlana olishi bilan ham qulay hisoblanadi.
Chevrolet Damas ko‘p yillardan beri O‘zbekistonda ishlab chiqarilayotgan bo‘lsa-da, u hanuzgacha keng talabga ega. Aholi orasida bu avtomobil oddiy, ishonchli va iqtisodiy jihatdan foydali transport vositasi sifatida qadrlanadi.
- Dvigatel hajmi: 0.8 litr (3 silindrli benzin dvigateli)
- Quvvat: 38 ot kuchi
- Uzatma qutisi: 5 pog‘onali mexanik
- Yoqilg‘i sarfi: o‘rtacha 7–8 litr / 100 km
- Yoqilg‘i baki sig‘imi: 37 litr
- O‘rindiqlar soni: 7 kishi (yo‘lovchi versiyasida)
- Yuk sig‘imi: taxminan 500 kg (yuk tashuvchi versiyasida)
Daewoo Nexia
Daewoo Nexia kompakt sedanining asl nusxasi 1994 – 1997-yillarda Janubiy Koreyada ishlab chiqarilgan. O‘zbekistonda esa Nexia 1 modeli 1996-yildan boshlab uzluksiz ishlab chiqarilib, 2008-yil oxirigacha davom etdi. Bu muddat davomida Nexia O‘zbekistonda eng ommabop sedanlardan biri bo‘ldi.
Nexia modeli Yevropada ishlab chiqilgan Opel Kadett E avtomobilining platformasiga asoslangan bo‘lib, General Motors’ning «T platformasi»da yaratilgan. Aslida, Daewoo ushbu modelni Opel Kadett’ning litsenzion nusxasi sifatida ishlab chiqargan, keyinchalik dizaynda ba’zi o‘zgarishlar kiritilgan.
- Dvigatel: 1.5 L
- Ot kuchi: 75 hp
- Yoqilg‘i sarfi: 7-8 L / 100 km
- Turi: mexanik / avtomatik.
Daewoo Matiz
Daewoo Matiz – bu mini-xetchbek rusumidagi shahar avtomobili bo‘lib, ilk bor 1998-yilda ishlab chiqarilgan. O‘zbekistonda Matiz ishlab chiqarilishi 2001-yilning avgust oyida yo‘lga qo‘yildi. O‘zbekistondagi zavodida Matiz 2001-yildan 2018-yilgacha muntazam ravishda ishlab chiqarildi.
Matiz modeli o‘zidan avvalgi Daewoo Tico avtomobilining takomillashtirilgan platformasiga asoslangan edi. Tico Suzuki Alto bazasida yaratilgani kabi, Matiz ham Tico negizidagi kichik avtomobil bo‘lib, Suzuki Alto litsenzion dizayni meros qilib olingan. Dizayni Italiyaning Italdesign studiyasi tomonidan chizilgan va kichik o‘lchamli shaharlarda foydalanish uchun mo‘ljallangan.
- Dvigatel: 0.8 L
- Ot kuchi: 52 hp
- Yoqilg‘i sarfi: 5 L / 100 km
- Afzalliklari: tejamkorlik, ixchamlik, arzon narx
Daewoo Nexia 2
Nexia 2 – bu asl Nexia modelining yangilangan (facelift) versiyasi bo‘lib, 2008-yilda taqdim etilgan. O‘zbekistonda ushbu model ishlab chiqarilishi 2008-yil ichida yo‘lga qo‘yilib, 2016-yilgacha davom etdi. Nexia II aslida birinchi avlod Nexia’ning modernizatsiya qilingan ko‘rinishi edi.
Nexia 2 modeli dizayni Buyuk Britaniyadagi Concept Group International kompaniyasi tomonidan ishlab chiqilgan bo‘lib, GM Uzbekistan (sobiq UzDaewoo Auto) bilan hamkorlikda amalga oshirilgan.
Texnik jihatdan u oldingi Nexia (Opel Kadett E platformasi) bazasini saqlab qolgan. Platforma va dvigatel qismi o‘xshash. Tashqi ko‘rinishi va ayrim jihozlari yangilangan. Ushbu facelift versiyasi O‘zbekistonda Chevrolet brendi ostida (Chevrolet Nexia) sotilgan. MDHning ayrim mamlakatlariga esa eski nomi bilan Daewoo Nexia sifatida eksport qilingan.
- Dvigatel: 1.5–1.6 L
- Ot kuchi: 55–80 hp
- Yoqilg‘i sarfi: 7–8 L / 100 km
Chevrolet Nexia 3
Chevrolet Nexia 3 – Nexia sedanining uchinchi avlodi bo‘lib, O‘zbekistonda 2016-yilda ishlab chiqarila boshlagan. Ushbu avtomobil aslida Chevrolet Aveo (T250 kodli) modelining O‘zbekistondagi versiyasidir. 2016-yil iyun oyida Asaka zavodida Nexia 3 ishlab chiqarish yo‘lga qo‘yildi. Avtomobil Ravon Nexia R3 nomi bilan ham tanilgan (Rossiya bozoriga eksport qilinishi uchun).
Nexia 3 dizayni va platformasi jihatidan Chevrolet Aveo T250 modeli bilan bir xil bo‘lib, GM Korea tomonidan ishlab chiqilgan global kichik avtomobil arxitekturasiga asoslangan. Boshqacha aytganda, Nexia 3 – bu oldingi avlod Chevrolet Aveo‘ning mahalliy nomlangan turi (T250 platforma) hisoblanadi. 1,5 litrli benzinli dvigatel va mexanik yoki avtomat uzatmalar qutisi bilan taqdim etilgan.
2022-yil oxirida UzAuto Motors kompaniyasi Nexia 3 modelini ishlab chiqarishni to‘xtatishini rasman e’lon qildi.
- Dvigatel: 1.5 L benzin
- Ot kuchi: 80 hp
- Yoqilg‘i sarfi: 6.5–7 L / 100 km
Chevrolet Spark
Chevrolet Spark O‘zbekistonda 2010-yil 25-avgust kuni GM Uzbekistan tomonidan rasmiy ravishda taqdim etildi. Bu model Asaka shahridagi zavodda ishlab chiqarilgan yettinchi avtomobil bo‘lib, o‘zining ixchamligi va shahar sharoitida qulayligi bilan tezda mashhurlikka erishdi. 2023-yilning birinchi choragida Chevrolet Spark ishlab chiqarilishi to‘xtatildi. Bu qaror General Motors kompaniyasining ushbu model va uning butlovchi qismlari ishlab chiqarilishini global miqyosda to‘xtatish qaroriga bog‘liq edi.
O‘zbek avtosanoatida yangi bosqich
2008-yildan boshlab UzDaewoo GM Uzbekistan’ga aylantirildi, Chevrolet brendi ostida avtomobillar ishlab chiqarila boshlandi.
Chevrolet Lacetti
Model 19-iyul 1996-yilda Asaka shahridagi zavodda avtomobil yig‘ish boshlangani tarixda qoldi.
27-noyabr 2008-yilda GM Uzbekistan (hozirgi UzAuto Motors) o‘zining ilk yig‘ilishini ochdi va ilk yig‘ilgan model Chevrolet Lacetti bo‘ldi.
2013-yildan beri Lacetti yangilangan ko‘rinishi – Gentra nomi bilan ishlab chiqarildi. 2024-yil 27-iyulda oxirgi Lacetti rasmiy ravishda yig‘ildi.
Chevrolet Lacetti – kompakt (C-segment) toifadagi yengil avtomobil. Dastlab, bu model Janubiy Koreyada Daewoo Lacetti nomi bilan 2002-yilda ishlab chiqarila boshlangan. GM boshqaruvi ostida yaratilgan birinchi platforma – J200 platformasi aynan Lacetti uchun tayyorlangan edi. O‘zbekistonda Chevrolet Lacetti ishlab chiqarilishi 2008-yil noyabr oyida yo‘lga qo‘yilgan.
UzAuto (GM Uzbekistan) zavodida ushbu model 2008-yildan keyin ommaviy ravishda chiqarilib, 2013-yilgacha asosiy sedanlardan biri bo‘lib keldi.
Lacetti modeli GM Daewoo tomonidan mustaqil ishlab chiqilgan bo‘lib, u avvalgi Daewoo Nubira platformasining yangi avlodidir. Yangi J200 platformasi asnosida Lacetti turli bozorlarda turli nomlar bilan sotildi – masalan, AQShda Suzuki Forenza, Yevropada Daewoo Nubira yoki Chevrolet Lacetti nomlarida, Xitoyda esa Buick Excelle sifatida taklif etildi. Avtomobil tashqi dizayni Pininfarina (Italiya) studiyasida yaratilgan bo‘lib, sedan, xetchbek va vagon kuzov turlariga ega versiyalarda chiqdi.
Ichki bo‘lim keng va dizayni jozibali. GBO (metan) bilan ishlash imkoniyati bilan ham e’tibor qozongan.
- Dvigatel: 0.8 L
- Ot kuchi: 52 hp
- Yoqilg‘i sarfi: 5 L / 100 km
Chevrolet Epica
Chevrolet Epica 2008–2012-yillar mobaynida Toshkent mashinasozlik korxonasida (GM Uzbekistan tarkibidagi Tashkent Mechanical Plant) yig‘ilgan.
Chevrolet Epica – o‘rta o‘lchamli (D-segment) sedan bo‘lib, Janubiy Koreyada 2006-yildan 2011-yilgacha Daewoo Tosca nomi bilan ishlab chiqarilgan. Ushbu avtomobil Chevrolet brendi ostida Yevropa va Osiyo bozorlarida Epica nomi bilan sotilgan. O‘zbekistonda Chevrolet Epica modeli 2008-yildan 2012-yilgacha montaj qilindi va sotuvga chiqarildi.
Epica modeli avvalgi Daewoo Magnus (ba’zi bozorlarda Daewoo Leganza) avtomobilining vorisi edi. U GM Daewoo tomonidan yangi platformada ishlab chiqilgan bo‘lib, Porsche litsenziyasidagi 6 silindrli dvigatel opsiyalariga ega bo‘lgan (2,0L va 2,5L Porsche tomonidan ishlab chiqilgan motorlari mavjud edi).
Chevrolet Epica ishlab chiqarilishi global miqyosda 2011-yilda to‘xtadi, O‘zbekistonda esa 2012-yilda yakunlandi. GM ushbu segmentdagi avtomobilini yangilab, Epica o‘rniga 2012-yildan boshlab Chevrolet Malibu modelini taklif qila boshladi.
Chevrolet Cobalt
Chevrolet Cobalt – kichik toifa (B/C-segment orasidagi) sedan bo‘lib, birinchi marta 2011-yilda Janubiy Amerikada (Braziliyada) ishlab chiqarilgan va sotuvga chiqqan. Cobalt’ning aynan ushbu «ikkinchi avlod» versiyasi (Shimoliy Amerikadagi 2005-2010 yillardagi Cobalt’dan alohida model) 2012-yildan boshlab boshqa mamlakatlarda ham joriy qilindi. O‘zbekistonda Chevrolet Cobalt 2013-yildan ishlab chiqarila boshladi va qisqa fursatda eng ko‘p sotiladigan sedanlardan biriga aylandi.
Chevrolet Cobalt GMning Gamma II platformasida qurilgan bo‘lib, texnik jihatdan Chevrolet Sonic/Aveo (T300) modeli bilan qarindosh hisoblanadi. Bu platforma doirasida Cobalt’ga o‘xshash Chevrolet Spin (miniven) va boshqa modellarga ham asos solingan. Cobalt dizayni Braziliyada GM tomonidan ishlab chiqilgan bo‘lib, u 1,5 litrli yoki 1,8 litrli (1,8 litr dvigatelli versiya chet elda taqdim etilgan) benzin dvigatellari, avtomat yoki mexanik uzatma bilan jihozlangan sodda va ishonchli oilaviy avtomobil sifatida mo‘ljallangan.
- Dvigatel: 1.5 L
- Ot kuchi: 106 hp
- Yoqilg‘i sarfi: 6.5 L / 100 km
- Uzatmalar: mexanik / avtomatik
Chevrolet Cobalt bugungi kungacha ishlab chiqariladi.
Chevrolet Tracker
Chevrolet Tracker – kichik krossover (SUV) bo‘lib, uning so‘nggi avlodi 2019-yilda Xitoy bozorida ilk bor namoyish qilingan va ishlab chiqarilishi boshlangan. Tracker’ning jahon premyerasi 2019-yilgi Shanxay avtosalonida bo‘lib o‘tgan. O‘zbekistonda ushbu modelni yig‘ish dastlab 2018-yilda SKD usulida boshlanib, 2022-yilning iyul oyidan to‘liq mahalliy ishlab chiqarishga (seriyali ishlab chiqarishga) o‘tildi. 2022-yildan boshlab Asaka zavodida Chevrolet Tracker ommaviy ishlab chiqarilmoqda va ichki bozorga yetkazib berilmoqda.
Yangi avlod Tracker General Motors’ning GEM (Global Emerging Markets) platformasida yaratilgan. Bu platforma rivojlanayotgan bozorlar uchun mo‘ljallangan bo‘lib, Chevrolet Onix sedan va Buick Encore kabi modellarga ham asos bo‘ladi. Tracker’ning ushbu avlodi oldindan chiqarilgan Chevrolet Trax (2013–2018-yillardagi krossover) modelining vorisi sifatida maydonga chiqqan (ba’zi mamlakatlarda Trax modeli «Tracker» nomi bilan sotilgan). Yangi Tracker oldi tortish (FWD) arxitekturasiga ega bo‘lib, ixcham o‘lchamlarda yuqori klirens va zamonaviy krossover ko‘rinishini taklif etadi.
Texnik xususiyatlari:
- Dvigatel: 1.3L Turbo 3 silindrli benzinli
- Ot kuchi: 132ot kuchi
- Uzatma: 6 pog‘onali avtomatik
- Yoqilg‘i turi: Ai-92 benzin
- Yoqilg‘i sarfi: 100 km ga o‘rtacha 6,5 l
- G‘ildirak yuritish: Old g‘ildirakdan tortish (FWD)
- Bagaj hajmi: 390 litr
- O‘rindiqlar soni: 5 ta
- Multimedia: 8 dyuymli sensorli ekran, Apple CarPlay / Android Auto
- Xavfsizlik: 6 ta airbag, ESP, tormoz yordamchilari
- Diski: 17 yoki 18 dyuymli alyuminiy.
Model 2020-yildan bugungi kungacha ishlab chiqariladi.
Onix
Chevrolet Onix – ixcham (B-segment) toifadagi zamonaviy sedan (va xetchbek) bo‘lib, ikkinchi avlodi 2019-yilda Xitoyda taqdim etilgan. Onix’ning yangi avlodi butunlay yangi GEM platformasida yaratilgan Chevrolet modellari oilasining birinchi vakili sifatida maydonga chiqdi. Braziliya, Xitoy kabi bozorlarda 2019-yildan sotuvga chiqqan ushbu model O‘zbekistonda biroz kechroq joriy etildi. UzAuto Motors zavodi Chevrolet Onix avtomobilini 2023-yil fevral oyidan boshlab seriyali ishlab chiqarishni yo‘lga qo‘ydi.
Yangi Onix modeli GM GEM platformasida qurilgan bo‘lib, zamonaviy yo‘ltanlamas Tracker va Buick Encore kabi mashinalar bilan bir platformani baham ko‘radi. Onix’ning ikkinchi avlodi avval Braziliyada chiqarilgan birinchi avlod (2012–2019) Chevrolet Onix’dan butunlay yangi dizayni va texnik yechimlari bilan farqlanadi. Ushbu platforma doirasida Onix turli bozorlarda turli xil versiyalar (masalan, Onix Plus nomli sedan versiyasi) sifatida ham taklif etilmoqda.
- Dvigatel: 1.2 Turbo
- Ot kuchi: 132 hp
- Uzatmalar: 6AT (avtomatik)
- Afzalliklari: Tejamkorlik, xavfsizlik tizimlari
Bu model zavodda 2022-yildan hozirgacha ishlab chiqariladi.
2019-yilda UzAuto Motors Chevrolet Trailblazer, Equinox va Traverse modellarini O‘zbekistonda ishlab chiqarishni rejalashtirgan edi. Biroq, bu reja amalga oshmadi. Sababi, Tailanddagi Rayong zavodining Great Wall Motors tomonidan sotib olinishi va GM’ning ayrim bozorlardan chiqish qarori bo‘ldi.
Modellar va ularning texnik xususiyatlari
| Model | Ishlab chiqarilgan yillar | Dvigatel (l) | Quvvat (kW) | Aylanma moment (Nm) | Uzatmalar qutisi | Izohlar |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Daewoo Tico | 1996–2001 | 0.8 | ~29 | ~60 | 5-MT | Ilk model, ixcham shahar avtomobili |
| Daewoo Matiz | 1998–2015 | 0.8–1.0 | ~38–47 | ~60–82 | 5-MT | Shahar uchun mashhur ixcham model |
| Daewoo Nexia (N100) | 1996–2008 | 1.5–1.6 | ~55–80 | ~123–145 | 5-MT | O‘rta sinf sedan |
| Damas | 1996–hozirgacha | 0.8 | ~29 | ~60 | 5-MT | Ko‘p maqsadli ixcham furgon, yuk va yo‘lovchi tashish uchun qulay |
| Daewoo Nexia II (N150) | 2008–2016 | 1.5–1.6 | ~55–80 | ~123–145 | 5-MT | Yangilangan dizayn |
| Chevrolet Nexia 3 (T250) | 2016–2022 | 1.5 | ~80 | ~140 | 5-MT | Ravon Nexia R3 nomi bilan ham tanilgan |
| Chevrolet Spark (R2) | 2010–2023 | 1.0–1.2 | ~50–63 | ~90–115 | 5-MT / 4-AT | Shahar uchun ixcham avtomobil |
| Chevrolet Cobalt | 2013–hozirgacha | 1.5 | ~78 | ~140 | 5-MT / 6-AT | O‘rta sinf sedan |
| Chevrolet Lacetti | 2008–2013 | 1.5 | ~77 | ~135 | 5-MT | Dastlabki Lacetti versiyasi, Asakada ishlab chiqarilgan |
| Chevrolet Gentra | 2013–2024 | 1.5 | ~80 | ~140 | 5-MT / 6-AT | Lacetti modelining yangilangan versiyasi |
| Chevrolet Epica | 2007–2012 | 2.0–2.5 | ~105–115 | ~195–230 | 5-MT / 5-AT | Toshkentda yig‘ilgan, yirik sedan |
| Chevrolet Onix | 2023–hozirgacha | 1.0 Turbo | 92 | 180 | 6-AT | Zamonaviy dizayn, yuqori xavfsizlik darajasi |
| Chevrolet Tracker 2 Turbo | 2022–hozirgacha | 1.0 Turbo | 92 | 180 | 6-AT | Subkompakt SUV, ilg‘or texnologiyalar bilan jihozlangan |
Xususiy kompaniyalarning ham kirib kelishi
2017-yildan boshlab O‘zbekistonda avtomobil sanoatini erkinlashtirishga doir islohotlar boshlandi. Monopoliyani kamaytirish va xorijiy investitsiyalarni jalb etish maqsadida bojxona imtiyozlari va soliq yengilliklari berila boshladi. Prezident qarorlari bilan mahalliy avtomobil ishlab chiqaruvchilarga raqobatbardosh muhit yaratish uchun sharoitlar yaratilmoqda.
So‘nggi yillarda bir nechta mahalliy xususiy kompaniyalar avtomobil yig‘ish va ehtiyot qismlar ishlab chiqarish faoliyatini yo‘lga qo‘ydi.
Mahalliy bozorda UzAuto Motors bilan birgalikda boshqa xususiy korxonalarning ham ulushi ortib bormoqda. Masalan, 2025-yil yanvar-may oylarida ADM Jizzakh 15520 dona, BYD 7859 dona avtomobil sotgan. Bu raqamlar mahalliy bozorda raqobat kuchayayotganini bildiradi.
Ishlab chiqarish raqamlarda
2025-yilning birinchi choragida 97274 ta avtomobil ishlab chiqarildi. Buni o‘tgan 2024-yil bilan taqqoslasak 6,2 mingtaga (6,8 foizga) ko‘payganini ko‘rish mumkin.
Ishlab chiqarish ko‘rsatkichlari bilan quyidagi grafikada tanishing:
Eslatib o‘tamiz, Kursiv Uzbekistan nashri Chevrolet Cobalt avtomobilining tarixi haqida maqola e’lon qilgan edi.
