Eron yadroviy inshootlari portlatilsa, O‘zbekistonga ta’siri bo‘ladimi
So‘nggi kunlarda ijtimoiy tarmoqlarda Eronning yadroviy obyektlariga qilingan hujumlar va ularning oqibatlari bo‘yicha turli xavotirlar paydo bo‘ldi. Ayniqsa, radiatsiyaning Markaziy Osiyo davlatlariga, jumladan, O‘zbekistonga tarqalish ehtimoli keng muhokama qilinmoqda. Bu haqda BBC nashri xabar berdi.
Yadro inshootlariga hujumlar va xavotirlar
Isroil tomonidan Eronning yadro infratuzilmasiga qaratilgan aviazarbalar xalqaro hamjamiyat e’tiborini tortmoqda. Xalqaro atom energiyasi agentligi (XAEA) bu holatni jiddiy xavf sifatida baholagan. Ayniqsa Natanz va tog‘ ostida joylashgan Fordo inshootlarida shikast yetganini bildirgan.
Mazkur obyektlar uranni boyitish jarayoni bilan shug‘ullanadi. Boyitilgan uran odatda yadro quroli yaratish yoki atom elektr stansiyalarida ishlatiladi. Mutaxassislarning ta’kidlashicha, Eron hozirda 60% boyitilgan uranga ega, bu yadroviy qurol ishlab chiqarishga yaqin daraja hisoblanadi.
Radiatsiya xavfi mavjudmi
Yadro fizikasi mutaxassisi professor Jim Smitning fikriga ko‘ra, uran o‘zi kuchli radiatsiya manbai emas. Yadro portlashi sodir bo‘lmagan holatda — ya’ni oddiy bomba uranishi oqibatida katta hajmda radiatsiya tarqalishi ehtimoli past.
Ammo bu uran parchalanish mahsulotlari masalan, radioaktiv yod, tseziy yoki stronsiy mavjud bo‘lgan holatga taalluqli. Bunday moddalar odatda yadroviy reaktorlarda paydo bo‘ladi. Uranni boyitish markazlarida esa bu moddalarning mavjudligi ehtimoldan yiroq.
Hududiy ta’sir doirasi qanday
XAEA bergan dastlabki hisobotlarga ko‘ra, Natanz inshootiga zarba berilganidan so‘ng radiatsiya darajasi sezilarli darajada oshmagan. Radiatsiya faqat to‘g‘ridan-to‘g‘ri obyekt atrofida yashovchi aholi salomatligiga xavf solishi mumkin, lekin bu ta’sir uzoq masofalarga tarqalmasligi aytilmoqda.
Bristol universiteti professori Kler Korkhillning so‘zlariga ko‘ra, agar uran zarrachalari havo orqali inson tanasiga kirsa, ular o‘pka yoki oshqozon devorlariga joylashib, asta-sekin hujayralarni zararlashi mumkin. Ammo bu xavf odatda mahalliy darajada saqlanadi.
Kimyoviy moddalarning roli
Yana bir muhim jihat – bu yadroviy obyektlarda mavjud uran geksafloridi moddasi. Mutaxassislar ta’kidlashicha, agar bu gaz tashqi muhitga sizib chiqsa, havodagi namlik bilan reaksiyaga kirishib, kuchli kislota hosil qiladi. Bunday holat mahalliy miqyosda kimyoviy falokatga olib kelishi mumkin. Ammo bu ham keng hududga ta’sir qilmaydi.
O‘zbekiston uchun xavf bormi
Hozircha mavjud ma’lumotlarga ko‘ra, Eron hududida sodir bo‘lishi mumkin bo‘lgan yadroviy hodisalar, agar yadro portlashi yoki og‘ir avariya ro‘y bermasa, O‘zbekistonga bevosita radiatsion tahdid tug‘dirmaydi.
XAEAning monitoring tizimi doimiy ravishda Eron yadroviy inshootlaridagi radiatsiya darajasini nazorat qilib borayotgani bildirilmoqda. Mutaxassislarning fikriga ko‘ra, xavf mahalliy hududlar bilan cheklanishi mumkin. Ammo keng miqyosdagi tahdid ehtimoli past.
Avvalroq Kursiv Uzbekistan Eron yadro reaktorining shikastlanishi radiatsion avariya xavfini tug‘dirayotgani haqida yozgandi.
