O‘zbekiston energetika tizimida 2035-yilgacha qanday oʻzgarishlar kutilmoqda
O‘zbekiston energetika sohasida kelasi o‘n yillikda tub islohotlar amalga oshiriladi. Boston Consulting Group (BCG) xalqaro konsalting kompaniyasi prognoziga ko‘ra, mamlakatda 2035-yilgacha elektr energiyasi iste’moli 123 mlrd kVt·soatgacha, ishlab chiqarish quvvati esa 34 GVtga yetadi.
Bu haqda BCG boshqaruvchi direktori va hamkori Igor Alekseev 23-oktabr kuni Toshkentda bo‘lib o‘tgan «Investorlar kuni» doirasida Kursiv’ga ma’lum qildi.
Islohotlarning yangi bosqichi
Alekseevning aytishicha, so‘nggi besh yilda O‘zbekiston energetika sektori chuqur o‘zgarishlarni boshdan kechirdi.
2019-yilda «O‘zbekenergo» qayta tashkil etilib, elektr ishlab chiqarish, uzatish va taqsimlash bo‘yicha alohida kompaniyalar tuzildi.
2023-yilda esa «Uzenergosotish» kompaniyasi yagona xaridor sifatida faoliyat boshladi, «Milliy elektr tarmoqlari» esa uzatish uchun mas’ul bo‘ldi.
Shuningdek, Energetika bozorini rivojlantirish va tartibga solish agentligi tashkil etildi. U kelgusida tariflarni tasdiqlash va hisob-kitoblarni nazorat qiladi.
Master-reja va yangi tarif tizimi
2025-yilda qabul qilingan energetika master-rejasi doirasida hukumat tarif islohotini boshladi. 2028-yilgacha quyidagi o‘zgarishlar amalga oshiriladi:
- optoviy elektr bozorini ishga tushirish (2025 – 2026);
- tariflarni yangi agentlik orqali belgilash;
- soatbay narx belgilash tizimini joriy etish (2027 – 2028);
- taqsimlovchi tarmoqlarni xususiy operatorlarga topshirish;
- «Milliy elektr tarmoqlari» va «Hududiy elektr tarmoqlari»ni IPOga tayyorlash;
- RAB-tariflar tizimini joriy etish, bunda tariflar investitsiya va infratuzilma qiymatiga bog‘lanadi.
Energiya iste’moli va yangi chaqiriqlar
BCG ma’lumotiga ko‘ra, elektr energiyasi iste’moli 2024-yildagi 68 mlrd kVt·soatdan 2035-yilda 123 mlrd kVt·soatgacha oshadi.
Sanoat sektori iste’moli 56 mlrd kVt·soatgacha, aholining uy-ro‘zg‘or sarfi esa 28 mlrd kVt·soatgacha ko‘tariladi.
Transport sektori eng tez o‘suvchi yo‘nalish bo‘lib, elektromobillar sonining ortishi hisobiga iste’mol 1,6 mlrd dan 5,5 mlrd kVt·soatgacha yetadi.
Shuningdek, IT-soha, xususan ma’lumotlar markazlari, keyingi 10 yilda 9 mlrd kVt·soatlik qo‘shimcha talabni shakllantiradi.
Yangi quvvatlar va «yashil energetika»
Kelasi o‘n yillikda 34 GVt yangi generatsiya quvvatlari ishga tushiriladi, shundan:
- asosiy qismi – quyosh va shamol manbalari;
- 6 GVt – issiqlik stansiyalari;
- 3 GVt – gidroenergetika.
Bundan tashqari, 9000 km yangi elektr tarmoqlari, 30 dan ortiq podstansiyalar va 800 ta transformator punktlari qurilishi rejalashtirilgan.
Raqamli boshqaruvga o‘tish
Alekseevning so‘zlariga ko‘ra, energetika sohasi raqamli transformatsiyaga ham muhtoj. «Yashil energetika» ulushi ortgani sayin, sohada yangi texnologiyalar, boshqaruv tizimlari va malakali kadrlar zarur bo‘ladi.
«Bu jarayon energetika kompaniyalaridan yangilanish, moslashuvchanlik va zamonaviy boshqaruv madaniyatini talab qiladi», – deya xulosa qildi BCG vakili.
