«Bizda infratuzilma bilan bog’liq katta muammo bor, u bugungi shahar rivojlanishiga umuman tayyor emas»
22 sentyabr – Butunjahon avtomobilsiz kun. Shu kuni avtoulovchilarga ushbu transport vositalaridan kamida bir kun foydalanishni to’xtatish tavsiya etiladi. Ammo O‘zbekistonda mashina ko‘pchilikning orzusi. Odamlarni avtomobil tanlashga nima majbur qiladi? Eng keng tarqalgan sabab – shahar avtomobilizatsiyasi.
Asosiy muammolar
So’nggi o’n yilliklarda rasmiylar barcha shaharlarda tramvaylar, trolleybus liniyalari va umuman jamoat transportini o’ldirdi. Bu individual avtomobillardan boshqa muqobil transport vositalarining yetishmasligiga olib keldi. Shaharlarda deyarli avtobuslar qolmadi yoki eskilari o‘rniga yangilari xarid qilinmadi. Biror kishi u-bu joyga jamoat transportidan ko’ra mashinada tezroq yetib borishini tushunsa, mashina yanada jozibali ko’rinsa va davlat darajasida qo’llab-quvvatlansa, shahar ichida ko’chalar kengayib, yo’l o’tkazgichlar qurilsa, bularning barchasi avtomobilizatsiya rivojlantirish sari qadamdir.
Oqibatlari
Afsuski, menda shaharlardagi tirbandliklar haqida ma’lumot yo’q. Ammo so‘nggi yillarda ijtimoiy tarmoqlarda trend bo‘layotgan shikoyatlarga asoslanib, tirbandliklar yildan-yilga ortib borayotgandek. Buning bir qancha sabablari bor va ular bir-biri bilan bog’liq. Bular yo’llarning kengayishi, avtomashinalarga ustunlik beradigan noto’g’ri infratuzilma, makrotizimda birga ishlamaydigan va yashil to’lqinlarsiz noto’g’ri svetoforlar, shuningdek, oddiy jamoat transporti tizimining yo’qligi.
O‘zbekistonda statistik ma’lumotlarga e’tibor qaratadigan bo‘lsak, haligacha mashinalar soni u qadar ko‘p emas. Toshkentliklar eng koʻp avtomashinadan foydalanish imkoniyatiga ega (2022 yil maʼlumotlariga koʻra): poytaxtda 1000 kishiga 178 ta mashina toʻgʻri keladi. Keyingi o‘rinlarni Toshkent (106), Xorazm (104), Buxoro (100) va Samarqand (92) viloyatlari egalladi.
Yechimi qanday
Bizda infratuzilma bilan bog’liq katta muammo bor, u bugungi shahar rivojlanishiga umuman tayyor emas. Shaharlar bosh rejalarga muhtoj. Umuman olganda, keyingi olti yilda jismoniy shaxslarga tegishli avtomobillar soni 1,5 barobar oshdi.
Ammo rivojlangan davlatlar bilan solishtirganda bu hali ko’p emas. Menimcha, bizda shaharlarning bosh rejalarini tezda ishlab chiqish va vaziyatni yanada yomonlashtirmaslik imkoniyati bor. Chunki buni paysalga solib bo’lmaydi. Aks holda bu muammo barcha shaharlarda dolzarblashadi.
Vaziyatni yaxshilashning yagona yechimi – birinchi navbatda piyodalarga ustunlik beradigan barqaror shaharga intilish. Barqaror shahar bosh rejalarini yaratish. Agar bu hozir amalga oshirilmasa, endi boshlangan muammolarimiz nafaqat transport, balki ekologiya, sotsiologiya va iqtisodiyotda yanada og’irlashadi.
Ko‘rinib turibdiki, o‘tgan yili davlat buni inobatga olgan shekilli, Toshkentga 1000, Samarqandga bir necha yuz avtobus sotib olindi. Ammo avtobuslar xaridining o’zi yetarli emas, bizga barqaror bosh reja kerak.
