Global Shimol iqlim o‘zgarishi uchun javobgarlikni o‘z zimmasiga olishi kerak
Jorj Vashington universiteti (AQSh) huquq fakultetining ekologiya huquqi bo‘yicha dekan o‘rinbosari, professor Rendall S. Abeyt «Kursiv»ga atrof-muhitni muhofaza qilish samaradorligini oshirish va iqlim o‘zgarishi oqibatlarini kamaytirish yo‘llari haqida gapirdi.
Iqlim o‘zgarishi oqibatlarini yumshatish bo‘yicha xalqaro hujjatlar Parij kelishuvi va Monreal protokoliga Kigali tuzatishi bo‘lib, u xlorftorokarbonlar (HFC) iste’molini bosqichma-bosqich qisqartirishni nazarda tutadi.
Kigali tuzatishi samarali ishlayotgan bo‘lsa-da, Parij kelishuvida ko‘plab kamchiliklar mavjud.
Parij kelishuvi avvalgi Kioto protokoli kabi majburiy emas.
Bundan tashqari, kelishuv Global Shimolning Global Janubdagi iqlim o‘zgarishi oqibatlari uchun hech bo‘lmaganda qisman moliyaviy javobgar bo‘lishini ta’minlash uchun yo‘qotish va zarar mexanizmini talab qilmaydi.
Shuningdek, iqlim migratsiyasi va iqlim geoinjeneriyasi keyingi tuzatishlarda Parij kelishuvi ko‘lamining tarkibiy qismlari sifatida ko‘rib chiqilishi kerak.
Markaziy Osiyodagi suv tanqisligi va issiq to‘lqinlar insonning oziq-ovqat, suv, sog‘liq, mulk va hayotga bo‘lgan huquqlariga bevosita ta’sir qiladi. Iqlim o‘zgarishining bu ta’siri hayot sifatini sezilarli darajada pasaytiradi va aholi salomatligi va xavfsizligiga jiddiy tahdid soladi.
Eng zaif aholini iqlim o‘zgarishi ta’siridan himoya qilish global iqlim boshqaruvining turli jihatlarida namoyon bo‘ladi.
Parij kelishuvida aytilgan yo‘qotish va zararni qoplash mexanizmi Global Shimoldagi mamlakatlarga javobgarlikni o‘tkazish va Global Janubdagi zaif mamlakatlarga iqlim o‘zgarishi ta’siri tufayli zarar ko‘rgan yoki yo‘qolgan resurslar xarajatlarini qoplash huquqini beradi.
Rivojlanayotgan mamlakatlar uchun ekotizim barqarorligi, turizm va oziq-ovqat manbai bo‘lgan marjon riflarining oqartirilishi bunga misoldir.
Strategik iqlim bo‘yicha da’volar zaif guruhlarning – kichik orol davlatlaridan tortib , mahalliy xalq, yoshlar va keksa odamlargacha – manfaatlarini himoya qilish va ularning iqlim o‘zgarishi ta’siriga zaifligini kamaytirish uchun sudlarga topshirilmoqda.
AQShning Inflyatsiyani bartaraf etish bo‘yicha federal qonuni butun mamlakat bo‘ylab «ekologik adolat» izlayotgan zaif jamoalarda toza va qayta tiklanadigan energiya loyihalarini ilgari surish uchun moliyaviy yordam taklif qiladi.
Iqlim o‘zgarishi va ekologik ta’lim toza va qayta tiklanadigan energiyaga samarali o‘tishni ta’minlash va barcha uchun barqaror kelajakni yaratishda muhim rol o‘ynaydi.
Jamoatchilik bilan samarali iqlim aloqalarini ta’minlash zarur. Ommaviy axborot vositalari mutaxassislar bilan hamkorlikda iqlim o‘zgarishi tahdidlari va uning oqibatlarining inson salomatligi va xavfsizligiga hamda atrof-muhit resurslariga ta’sirini tavsiflovchi ilmiy dalillar haqida aniq ma’lumot berishi kerak. Inqirozning dolzarbligini ta’kidlash va bizning shaxsiy sa’y-harakatlarimiz ushbu muammolarni hal qilishda o‘zgarishlar qilishiga umid bildirish muhimdir.
Shuningdek, ta’lim tizimida ekologik yetakchilarning kelajak avlodini tayyorlash bo‘yicha samarali o‘qitish va ma’rifiy ishlarni ta’minlash zarur. Bu Nyu-Jersi (AQSh)da bo‘lgani kabi, boshlang‘ich va o‘rta maktablardayoq boshlash juda muhim, bu yerda barcha davlat maktablari iqlim o‘zgarishini o‘quv dasturiga kiritishlari shart.
