Yangi konstitutsiya prezidentlik muddatini ikki yilga uzaytiradi va o’lim jazosini taqiqlaydi
Hujjat shuningdek, mamlakat fuqarolarining huquqlarini ham oshiradi
O‘zbekiston Konstitutsiyasiga kiritilgan o‘zgartirishlar mamlakat bosh qonunining barcha bo‘limlariga bir qator yangi qoidalarni kiritmoqda. «Kursiv» asosiy o’zgarishlarni tahlil qildi.
Mamlakat dunyoviy davlatga aylanadi
Konstitutsiyaning avvalgi tahririda O‘zbekiston «suveren demokratik respublika» deb ta’riflangan edi. Endi bunga «huquqiy, ijtimoiy va dunyoviy davlat» tushunchalari qo‘shildi.
Davlat ramzlari (bayroq, gerb, madhiya) hukumat organlari himoyasiga olinadi.
O‘zgartirishlar jahon huquqining umume’tirof etilgan tamoyil va normalarini O‘zbekiston huquq tizimiga kiritishni nazarda tutadi. Agar respublika tomonidan tuzilgan xalqaro shartnoma mahalliy qonun hujjatlariga zid bo’lsa, u holda shartnoma qoidalari qo’llaniladi.
O‘zbekiston rahbarlik qilishni rejalashtirayotgan tashqi siyosat tamoyillariga «hududiy yaxlitlik» va «nizolarni tinch yo‘l bilan hal etish» qo‘shildi.
O’lim jazosi taqiqlanadi, fuqarolarning huquqlari kengaytiriladi
O‘zbekistonda yangi tahrirdagi Konstitutsiyaning 19-moddasiga ko‘ra, inson huquq va erkinliklari xalqaro huquq normalariga muvofiq kafolatlanadi.
Mamlakat bosh qonuniga o‘lim jazosini taqiqlashni kiritish taklif qilinmoqda. Shuningdek, birinchi marta malakali yuridik yordam olish huquqi, uy-joy va qulay muhitdan foydalanish huquqi belgilandi.
Jinoyat sodir etishda ayblanayotgan shaxslarning huquqlariga oid modda kengaytirildi. Ularning jim turish huquqidan foydalanishiga ruxsat berilish arafasida, aybdorlik haqidagi barcha shubhalar gumon qilinuvchilar foydasiga hal qilinishi kerak. Ozodlikdan mahrum etilgan fuqarolarga insonparvarik tamoyili asosida muomala ko’rish huquqi beriladi.
Agar Konstitutsiyaning avvalgi tahririda faqat O‘zbekiston fuqarolari mamlakat bo‘ylab erkin harakatlanish huquqiga ega bo‘lgan bo‘lsa, endilikda bu huquq davlatda qonuniy bo‘lb turgn har bir kishiga tatbiq etilishi taklif qilinmoqda.
Yangi siyosiy huquqlar qatoriga davlat xizmatidan foydalanish tengligi kiradi. Iqtisodiy – bolaga xavf tug’diradigan va uning ta’lim olishiga to’sqinlik qiladigan har qanday turdagi bolalar mehnatini taqiqlash. Shuningdek, ish beruvchilar homiladorligi tufayli ularni ishga qabul qilishdan bosh tortish, ishdan bo’shatish va ish haqini kamaytirish kabi ayollar haq-huquqlarini chegaralay olmaydi.
Iqtisodiyot: monopoliyalar cheklanmoqda
Konstitutsiyaning yangi tahririga ko‘ra, davlat mamlakatda qulay investitsion muhitni ta’minlaydi.
Mamlakat hududida iqtisodiy makonning birligi, tovarlar, xizmatlar, mehnat resurslari va moliyaning erkin harakatlanishi kafolati belgilandi.
Monopolistik faoliyat qonun bilan tartibga solinadi va cheklanadi.
Konstitutsiyaning yangi tahririda soʻm Oʻzbekistonning pul birligi sifatida belgilanadi. U mamlakatdagi «yagona cheklanmagan qonuniy to’lov vositasi»ga aylanadi. Faqatgina Markaziy bank valyuta kirgizishi va muomaladan chiqarishi mumkin.
Prezident vakolatlari muddati uzaytiriladi
O‘zbekiston Prezidentining vakolat muddati, o‘zgartishlarga ko‘ra, besh yildan yetti yilgacha uzaytirilishi ko‘zda tutilgan. Shu bilan birga, hali ham bir shaxs ketma-ket ikki muddatdan ortiq ushbu lavozimni egallay olmaydi.
Prezident va mamlakat vakillik organlari deputatlari saylovi endi hujjatning avvalgi tahriridagidek dekabrda emas, oktabr oyining uchinchi o‘n kunligining birinchi yakshanbasida bo‘lib o‘tadi.
Mamlakatning asosiy qonunida prokuratura to’g’risidagi bobga qo’shimcha ravishda advokatlik kasbiga bag’ishlangan qism paydo bo’ldi. Endilikda uning faoliyatiga aralashishga yo‘l qo‘yilmaydi.
Yangi tahrirdagi Konstitutsiyaning to‘liq matni bilan maxsus veb-sayt orqali tanishishingiz mumkin. Hujjat o‘zbek va rus tillarida taqdim etilgan.
Avvalroq «Kursiv» o‘zgartirishlar Konstitutsiyani 65 foizga yangilashini yozgan edi. Hozirda O‘zbekistonda ularni ko‘rib chiqish jarayoni ketmoqda.
