O‘zbekiston Markaziy banki tomonidan mamlakatimizda valyuta operatsiyalarini amalga oshirish qoidalariga o‘zgartirish va qo‘shimchalar kiritish taklifi kiritildi. Ushbu yangi talablar yuridik shaxslar tomonidan chet el valyutasini sotib olish shartlariga ta’sir qilishi mumkin.
Masalan, xorijiy investorlarning foydasi, dividendlari va boshqa daromadlarini repatriatsiya qilishda – foyda taqsimlanganligi va dividendlar to‘langanligi to‘g‘risidagi hujjat, auditorlik firmasi yoki soliq organining xulosasi hamda daromad solig‘i to‘langanligi to‘g‘risidagi soliq organlarining tasdiqnomasini taqdim qilinishi lozim.
Hujjatda boshqa takliflar ham bor. Markaziy bank qarori loyihasi qonun hujjatlari muhokamasi portalida e’lon qilindi. Ayni paytda yangi qoidalar hali kuchga kirgani yo‘q. 14-noyabr kuni ertalabki holatga ko‘ra, hujjatda 19 ta jamoatchilik taklifi to‘plangan. Ularning bir qismini tadbirkorlar qoldirgan.
Masalan, tadbirkor Elyas Xrapov shunday fikr bildirdi: «Yaxshilik uchun qandaydir yangilik niqobi ostida blokirovka qiluvchi qonunni qabul qilishga yana bir urinish. Qo‘shimcha cheklovlar o‘rnatish va o‘ylab topish bilan bozor iqtisodiyoti va erkin tadbirkorlik o‘yinini o‘ynash mumkin emas. Bu yerda yozilgan hamma narsa allaqachon u yoki bu shaklda ishlatilgan. Bu bema’ni gaplarni yozayotgan odamlar xususiy biznesga qanday zarar yetkazishini xayoliga ham keltirmaydi».
Tadbirkor so‘zlariga ko‘ra, operatsiyalarning har qanday murakkablashuvi kimdir o‘z aloqalari orqali o‘z manfaatlarini tezda surish imkoniyatiga ega bo‘lishiga olib keladi, boshqalari esa bunday imkoniyatga ega bo‘lmaydi. Shunga ko‘ra, bularning barchasi joylarda qo‘shimcha mayda korrupsiyani keltirib chiqaradi.
«Konvertatsiya qilish uchun zarur bo‘lgan ushbu hujjatlarning barchasi allaqachon ishda qo‘llaniladi va ularsiz shartnomani ro‘yxatdan o‘tkazish va konversiyani amalga oshirish mumkin emas, unda nima uchun mijozlarni chet el valyutasini har bir xarid bilan bajarishga majbur qiladigan alohida qonun yozish kerak?» – deb so‘radi Elyas Xrapov.
Yana bir tadbirkor Xusniddin Rayimov ham shunga o‘xshash fikrni bildirdi. Korrupsiya xavfi haqida tadbirkor Arsen Bogdatov ham yozgan.
«Konvertatsiya qilish uchun allaqachon ko‘plab ichki auditlar va nazorat tartiblari mavjud. Ortiqcha hujjatlarni talab qilish kerak emas, bu korrupsiyani keltirib chiqaradi va ishlashga to‘sqinlik qiladi» – deb yozdi u.
Markaziy bank avvalroq ommaviy axborot vositalarida tarqalgan tanqidlarga javob qaytargan.
«Markaziy bank barcha ommaviy axborot vositalariga mazkur loyiha yuzasidan bildirilgan takliflar uchun o‘z minnatdorchiligini bildiradi va ushbu takliflar loyihani yana-da takomillashtirish davomida ko‘rib chiqilishini maʼlum qiladi», – deyiladi MB xabarida.
Valyuta operatsiyalariga qo‘yiladigan yangi talablar loyihasini muhokama qilish 2023-yil 19-noyabrgacha davom etadi. Hujjat qabul qilinishi, o‘zgartirilishi yoki rad etilishi mumkin.
Eslatib o‘tamiz, sentabr oyida Markaziy bank yuridik shaxslarning chet el valyutasini sotib olishiga cheklovlar joriy qilgan edi. Ammo ertasi kuni cheklov bekor qilindi. MB valyuta operatsiyalari faqat yuridik shaxslarning birlamchi hisobvarag‘idan amalga oshirilishini xohladi.
