Yangi yil yangi muammolar bilan to‘liq bo‘ladi: Ekspertlar O’zbekiston iqtisodiyoti uchun nimani bashorat qilmoqda
Alkes Research investitsiya konsalting kompaniyasining boshqaruvchi direktori Odil Musayev va Ernst & Young iqlim o’zgarishi va barqaror rivojlanish bo’yicha katta amaliyot menejeri Tatyana Miroshnichenko «Kursiv» ga 2024-yilda O’zbekiston iqtisodiyoti uchun ustuvor vazifalar haqida so’zlab berdi.
2023 yil natijalari: yashil iqtisodiyot va inflyatsiyani tezlashtirish
«Bizning fikrimizcha, 2023 yilda O’zbekiston biznes hayoti va iqtisodiyotiga sezilarli ta’sir ko’rsatgan asosiy omillar inflyatsiya sur’atlarining o’sishi, asosiy kapitalga investitsiyalar hajmining o’sishi, shu jumladan xalqaro fondlar va rivojlanish institutlaridan mablag’lar oqimi hisobiga, shuningdek, iqtisodiyotning asosiy tarmoqlarida ishlab chiqarishning o’sishi va tashqi savdo hajmlarning oshishi bo’ldi, — dedi Tatyana Miroshnichenko.
Ekspertning fikricha, O’zbekistonning 2023-yilda COP28-da ishtirok etishi va mamlakat prezidenti Shavkat Mirziyoyevning xalqaro konferensiyada qilgan bayonotlari haqiqatan ham ahamiyatlidir. Yashil iqtisodiyotga o’tish va uglerod neytralligiga erishish bilan bog’liq dasturlarni amalga oshirish bo’yicha e’lon qilingan rejalar yangi O’zbekistonning ustuvor strategik vazifasiga aylanmoqda, dedi Miroshnichenko.
Odil Musayev ham iqlimga e’tibor qaratdi. Uning so’zlariga ko’ra, davlat rahbarining COP28-dagi ishtiroki bu masala mamlakatda tobora muhim ahamiyatga ega bo‘layotganini tasdiqlaydi.
«Alohida ta’kidlashni istardimki, 2023 yil davomida qayta tiklanadigan energiya manbalari bo’yicha bir nechta yirik loyihalar imzolangan va amalga oshirilmoqda. Mamlakatning turli mintaqalarida bir nechta yirik quyosh elektr stansiyalari foydalanishga topshirildi, joriy yilning dekabr oyida Navoiy viloyatidagi elektr stansiyasida Masdar (BAA) kompaniyasi tomonidan qurilgan O’zbekistondagi birinchi shamol turbinalari sinovdan o’tkazildi. Shuningdek, bu yil jami 190 MVt quvvatga ega sakkizta gidroelektr stansiyasi ishga tushirildi», dedi Musayev.
Tatyana Miroshnichenko yashil vodoroddan foydalanish bo’yicha loyihalarni amalga oshirishga, shuningdek, ayniqsa Orolbo’yi hududida tuproq degradatsiyasini oldini olish, suvdan oqilona foydalanish va mamlakatning oziq-ovqat xavfsizligini ta’minlash bo’yicha investitsiya loyihalariga e’tibor qaratdi.
«O’zbekiston uchun iqlimning ahamiyati ortib borayotgani munosabati bilan 2024-yilda Toshkentdagi «yashil universitet»da tashkil etilayotgan Samarqand xalqaro iqlim forumi va iqlim ilmiy forumini o’tkazish, xalqaro mehnat tashkiloti bilan birgalikda «yashil bandlik» dasturini ishlab chiqish va modellashtirish markazini shakllantirish kabi tashabbuslarni amalga oshirish muhim bo’ladi», dedi mutaxassis.
Odil Musayev 2023-yilda London fond birjasida 660 million AQSh dollari miqdoridagi yevrobondlar va 4,25 trillion so’mlik birinchi yashil suveren yevroobondlar muvaffaqiyatli joylashtirilganini ta’kidladi. Bu respublikaning barqaror rivojlanish tashabbuslarini amalga oshirishga sodiqligini tasdiqlaydi.
2024 yil uchun prognozlar
Alkes Research boshqaruvchi direktori kam uglerodli iqtisodiyotga o’tish va korporativ sektor tomonidan yashil tashabbuslarni amalga oshirish uchun to’g’ri moliyalashtirishni ta’minlash kerakligini ta’kidladi. Uning fikriga ko’ra, mamlakat fond bozori zarur mablag’larni jalb qilish vositalaridan biri bo’lishi mumkin.
«O’ylaymanki, 2024 yilda mahalliy fond birjasida yashil obligatsiyalarning birinchi chiqarilishi bo’ladi», deb ta’kidladi Musayev.
Uning fikriga ko’ra, ushbu bozor haqiqatan ham investorlarni doimiy ravishda jalb qilmoqda. Ushbu hukm O’zbekiston bozorida yil davomida birinchi marta uchta IPO o’tkazilganligi bilan mustahkamlanadi: yil boshida UzAuto Motors bo’yicha bitim yopildi, oxirida esa «O’zbektelekom» va «O’zbekinvest»aksiyalari joylashtirildi.
«Umuman olganda, fond bozori haqida gapirganda, biz butun yil davomida chakana investorlarning sezilarli o’sishini ko’rdik. Ishonchim komilki, mobil investitsiya xizmatlarining rivojlanishi va moliya bozorini rivojlantirish bo’yicha amalga oshirilayotgan islohotlar bilan bu tendentsiya kelgusi yilda ham davom etadi», — dedi ekspert.
Ernst & Young mutaxassisining so’zlariga ko’ra, kelgusi yil mamlakat iqtisodiyoti uchun muhim bo’ladi.
«Yangi yil yangi qiyinchiliklar bilan to’liq bo‘ladi – bir tomondan, geosiyosiy keskinlik, energiya narxlarining yuqori o’zgaruvchanligi, milliy valyuta kursini barqarorlashtirish va inflyatsiyani sezilarli darajada pasaytirish uchun etarli omillar mavjud emas. Boshqa tomondan, sanoat, qishloq xo’jaligi, savdo va moliya sektori kabi milliy iqtisodiyot tarmoqlari o’sishni ko’rsatadi, mos ravishda professional malakali kadrlarga talab oshadi, bu esa alohida tarmoqlarda ish haqining aniq o’sishiga olib keladi», — deydi Tatyana Miroshnichenko.
Uning fikriga ko’ra, 2024 yilda davlatning ishlab chiqarish aktivlarini boshqarishda ishtirok etish kontseptsiyasi muhim ahamiyatga ega bo’ladi. Yondashuvni yakunlash-ishlab chiqarish komplekslarini strategik o’zgartirish, nafaqat ichki, balki tashqi mintaqaviy bozorlarda ham yuqori raqobatbardoshlikni ko’rsatishi mumkin bo’lgan alohida tarmoqlarni rivojlantirish uchun xalqaro investorlar yoki strategik sheriklarni jalb qilish bo’yicha qadamlar qo’yiladi.
