“X kasalligi” nima

Shveytsariyaning Davos shahrida bo’lib o’tadigan Jahon iqtisodiy forumida «X kasalligi» deb ataladigan narsa muhokama qilinadi. Ba’zi ekspertlarning fikriga ko‘ra, virus o’lim darajasi bo’yicha COVID-19 dan 20 baravar kuchliroq bo’lishi mumkin.

«X kasalligiga tayyorgarlik» sessiyasi 17-yanvar kuni bo‘lib o’tadi. Ma’ruzachilardan biri Jahon sog’liqni saqlash tashkiloti (JSST) Bosh direktori Tedros Adanom Gebreyesus bo‘ladi.

X kasalligi – nazariy jihatdan epidemiya yoki pandemiyaga olib kelishi mumkin bo’lgan noma’lum patogenning nomi. Belgilanishning o‘zi JSST tomonidan 2018-yilda dori vositalari yoki davolash usullarini ishlab chiqishda e’tibor berishga arziydigan 10 ta patogen va kasalliklar ro‘yxatini yaratish uchun qabul qilingan.

Olimlarning fikriga ko‘ra, bu rejalashtirishni optimallashtirishga yordam beradi va yangi va noma’lum patogenga zudlik bilan moslashishga tayyor bo‘ladi.

Oddiy qilib aytganda, ilmiy doiralarda «X kasalligi» hali yetarlicha o‘rganilmagan har qanday potentsial xavfli kasallik deb atash mumkin. Bir paytlar 2019-2020-yillarda pandemiyaga olib kelgan SARS-CoV-2 koronavirusi «X kasalligi»ga misol bo‘ldi.

Bugungi kunda «X kasalligi» dan tashqari, JSST patogenlarining ustuvor ro‘yxatiga (PPLP) COVID-19, Qrim-Kongo gemorragik isitmasi (QKGI), Marburg va Ebola virusi infektsiyalari, Lassa isitmasi, Yaqin Sharq respirator sindromi (MERS) va boshqalar kiradi, og‘ir o‘tkir respirator sindrom (O‘O‘RS), Nipah virusi infektsiyasi, Rift-Valli isitmasi (RVI) va Zika virusi.

Ushbu kasalliklar va patogenlarning barchasi pandemiya yoki kasallikning ehtimoliy tarqalishida epidemiyaning oldini olish uchun kerak bo’lgan darajada o’rganilmagan. Demak, yirik farmatsevtika kompaniyalari va xalqaro tashkilotlar tadqiqot va ishlanmalarida ushbu ro‘yxatga katta e’tibor qaratmoqda.

Forumda ushbu kasallikning muhokamasi haqidagi xabar noaniq qabul qilindi. Ba’zi onlayn foydalanuvchilar «X» ga qarshi yangi ishlab chiqilgan choralar koronavirus pandemiyasi davridagiga o‘xshash bo‘lishi mumkinligini yozmoqdalar va bu hammasi shunchaki rejalashtirilgan sxema bo‘lishi mumkinligini taxmin qilmoqda. Monika Krouli, Fox News telekanalining sobiq xodimi va Tramp ma’muriyati davrida moliya departamentining jamoatchilik bilan aloqalar bo‘yicha kotibi yordamchisi, yangi infektsiya dunyo rahbarlariga karantin joriy qilish, ‘so‘z erkinligini cheklash va yanada ko‘proq erkinliklarni yo‘q qilish” imkonini beradi, deb yozgan.