Toshkent yaqinidagi chiqindi poligoni qachon ishga tushiriladi?
O‘tgan yilning yoz faslida Toshkent viloyatida qattiq maishiy chiqindilarni (QMCh) utilizatsiya qilish bo‘yicha birinchi texnologik poligon qurilishi ma’lum bo‘lgan edi. U XX asrning 60-yillari oxirida ish boshlagan Ohangaron poligonining oʻrniga ishga tushadi.
«Kursiv» «Maxsustrans»ning chiqindilarni tashish va utilizatsiya qilish filiali rahbari Rafael Bekmullin bilan bugungi kunda eski va yangi inshootlarda davom etayotgan jarayon haqida suhbatlashdi.
Eski poligon taqdiri bilan nima bo‘ladi?
Eski chiqindi poligonining maydoni 59 gektarni tashkil etadi, shundan 40-45 gektar yer chiqindilarni utilizatsiya qilish uchun ajratilgan. Poligon rasman 1970-yillarda, aslida esa 60-yillarda ishga tushgan.
2019-yil iyun oyida O‘zbekiston prezidenti Shavkat Mirziyoyev yig‘ilishlardan birida poligonning 98 foiz qismi allaqachon to‘lgani haqida aytgan edi. Davlat rahbari obyektni yopib, uning o’rniga yangisini qurishni buyurgan.
Bunday inshootlarning o‘rtacha xizmat qilish muddati 15-20-yil bo‘lishiga qaramay, Ohangaron bugungi kunga qadar chiqindilarni qabul qilishda davom etmoqda. U yangi poligon ishga tushirilgandan keyin yopiladi.
«Biz chiqindilarni tuproq bilan butunlay qopladik – qatlam qalinligi ikki metrga yaqin, ba’zi joylarda 3-4 metrni tashkil etadi. Ustidan yangi chiqindilarni yana qabul qila boshlaymiz», – deydi Bekmullin.
Yangi poligon qanday ko’rinishga ega bo‘ladi va qachondan ishga tushiriladi?
Yangi poligonda qurilish ishlari davom etmoqda. OTB buning uchun 55 mln dollarga yaqin mablag‘ ajratgan. Inshoot hududi avvalgisidan deyarli ikki baravar kichik. Maydoni taxminan 32-33 gektarni tashkil etadi, 25 gektar poligonning o’zi uchun ajratilgan.
Mutaxassisning ta’kidlashicha, bunday obyekt butun Markaziy Osiyoda birinchi va MDHda uchinchisi bo‘ladi.
«Bugungi kunda MDHda bunday poligon ikkita – bilishimcha, bittasi Rossiyada. Markaziy Osiyoda biz birinchi bo’lamiz», – deydi Bekmullin.
Uning o’ziga xosligi – ekologik xavfsizlikdir. Pastki qismi to’rt qatlamli maxsus materiallar bilan to’liq izolyatsiya qilingan. Bu tuproq va yer osti suvlarini chiqindilardan ajraladigan zararli moddalardan himoya qiladi.
Bundan tashqari, chirish vaqtida chiqindidan ajraladigan suyuqlikni to‘kish uchun quvurlar yotqizilgan. Shunday qilib, hech qanday zararli modda yerga yoki havoga aralashmaydi, – deydi mutaxassis.
25 gektar maydonni egallagan ikkita germetik hovuz filtratsiya uchun xizmat qiladi. Chiqindilarni siqish uchun filtrlangan suv axlat qatlamiga quyiladi. Har bir hovuzning chuqurligi taxminan 15-20 metrni tashkil qiladi.
Bundan tashqari, har ikkala uchastkada ham laboratoriya tahlillari uchun yiliga bir necha marta havo va suv namunalari olinadi.
«Poligonda yiliga ikki marta havo va suv namunalari olinadi, sinov uchun quduqlar qaziladi, tahlillar o‘tkaziladi. Yangi poligon qurilishi davom etayotgani sababli OTB talabiga binoan tahlillar har oyda o’tkazib turiladi», – deydi Bekmullin.
Chiqindixonadagi qurilish ishlarining 80 foizdan ortig’i bajarilgan. U 2024-yilning birinchi choragida ishga tushishi kutilmoqda.
Qanday qilib chiqindi gazidan elektr energiyasi ishlab chiqariladi?
Poligonlarda organik chiqindilar fermentatsiyasi tufayli doimiy ravishda biogaz ishlab chiqariladi. Kelgusida metandan elektr energiyasini ishlab chiqarish uchun ikkala obyektda degazatsiya ishlarini olib borish rejalashtirilgan.
Gazni yig’ish va qayta ishlash bir vaqtning o’zida bir nechta muammolarni hal qiladi: u uglerod isini kamaytiradi va elektr energiyasi zaxirasini to’ldiradi.
Eski poligon yopilishi tufayli u yerda degazatsiya tizimlarini o‘rnatish ishlari olib borilmoqda. Loyiha Koreyaning Sejin G&E kompaniyasi tomonidan amalga oshirilyapti. 55 mln dollarlik loyihani amalga oshirish 2023-2026-yillarga mo‘ljallangan.
Kompaniya umumiy quvvati 16 MVt bo‘lgan 12 ta generator o‘rnatishni rejalashtirilgan, mingdan ortiq quduq qazib bo’lingan.
Yangi poligonda gaz qazib olish uchun quduqlar qazilyapti. Bu yerda besh yildan keyin metan ishlab chiqarish mumkin. Hozirda 100-150 ga yaqin quduq qazib bo’lingan. Kelgusida, eskilari chiqindi bilan to‘lganda yangi quduqlar qaziladi.
