O‘zbekistonda kreditlash bo‘yicha talablarni kuchaytirish chakana kreditlash bozoridagi risklarni kamaytirishi va banklarning portfellari sifatini bosqichma-bosqich yaxshilashi kerak. Ushbu xulosalar «Fitch» reyting agentligining yangi tahliliy sharhida e’lon qilindi.
Tashkilot ekspertlarining fikricha, chakana kreditlash bo‘yicha talablarning kuchayishi uning so‘nggi bir necha yil ichida jadal o‘sishi bilan bog‘liq. Eslatib o‘tamiz, respublikada nafaqat avtokreditlar bo‘yicha cheklovlar joriy etilgan. Masalan, 2024-yilning iyul oyidan boshlab banklar o‘z mijozlarining kredit yukini ham hisobga olishlari kerak bo‘ladi. U 60 foizdan oshmasligi kerak, 2025-yil boshidan esa qarz yuki ko‘rsatkichiga bo‘lgan talab 50 foizgacha pasayadi. Ushbu va boshqa cheklovlar fonida «Fitch» chakana kreditlashning sekinlashuviga e’tibor qaratdi.
«Ayrim davlat banklari tomonidan berilgan oilaviy biznes kreditlari 2023-yilning to‘rtinchi choragida o‘tgan yilning shu davriga nisbatan 15 foizga, 2024-yilning birinchi choragida esa 55 foizga kamaydi. Biz ushbu segmentni zaif anderrayting standartlari va kam daromadli qarz oluvchilarga qaratilganligi sababli sektordagi eng xavfli deb hisoblaymiz. Oilaviy biznesga berilgan kreditlar so‘nggi paytlarda ayrim banklarda katta kredit yo‘qotishlariga olib keldi va ularni bosqichma-bosqich bekor qilish kredit xavfini kamaytirishga yordam berishi kerak», deyiladi Fitch bayonotida.
Agentlikning ta’kidlashicha, Oʻzbekistonda chakana kreditlashning jadal oʻsishi 2017-yilda bozor islohotlari boshlanganidan keyin past bazadan boshlangan. Keskin o‘sish iste’mol talabining o‘sishi, uy xo‘jaliklari daromadlarining o‘sishi va bir qator kredit cheklovlarining bekor qilinishi bilan bog‘liq. Fitch O‘zbekiston bozorini rivojlantirish uchun yana katta imkoniyatlar mavjud, deb hisoblaydi. 2023-yil oxiriga kelib chakana kreditlar YaIMning atigi 14 foiziga teng bo‘lib, u yuqori darajada o‘sish potentsialidan dalolat beradi.
Agentlik ta’kidlashicha, O‘zbekiston kabi rivojlanayotgan bozorlarda chakana kreditlar xavfli hisoblanadi. Fitch ta’kidlashicha, Oʻzbekiston Markaziy banki tomonidan yaqinda joriy qilingan cheklovlar allaqachon bozor oʻsishining sekinlashishiga olib kelgan. Bu tendentsiya, ayniqsa, avtokreditlashga ta’sir qildi (2023-yilda tez o‘sishdan keyin).
Aytish joizki, O‘zbekiston banklarida muammoli kreditlar ulushi ortib bormoqda. 2024-yil 1-may holatiga ko‘ra, bu ko‘rsatkich 4,8%, bir oy oldin esa 4,5% edi.
Avvalroq «Kursiv» O‘zRda avtokredit berish dinamikasi qanday pasaygani, shuningdek, bu tendentsiyaning avtomobillar savdosiga ta’siri haqida yozgan edi.
