«Likvidlik va ishchi kuchi taqsimoti masalalarini hal qilish O‘zbekistonda iqtisodiy o‘sishning ikkita kalitidir»
O‘tgan 2023-yilda O‘zbekistonning iqtisodiy va ishbilarmonlik hayotida ko‘plab voqealar sodir bo‘ldi. Respublika har qanday rivojlanayotgan iqtisodiyotga xos bo’lgan o’sish bosqichlarini bosib o’tadi. Bu birinchi navbatda o’sish va diversifikatsiya bosqichi (ko’pchilik tarmoqlarda) va innovatsiyalar va yuqori texnologiyalar (ayrim sohalarda) bosqichidir. Misol tariqasida fintechdan foydalansak, bozorda tobora ko’proq kompaniyalar borligini, ular moliyaviy jihatdan barqaror bo’lib borayotganini va ularning xizmatlar doirasi doimiy ravishda kengayib borayotganini ko’rishimiz mumkin.
Yil natijalari
2023-yilda fintech bozorida bir qancha muhim voqealar ro‘y berdi: masalan, TBC va PayMe o‘rtasidagi birlashish kelishuvi, Uzum va Click o‘rtasidagi muzokaralar. Bu holatlar sanoatning yetukligidan dalolat beradi – fintech kompaniyalari o’sib bormoqda, konsolidatsiyalanmoqda, investitsiyalar jalb qilinmoqda va ularning bahosi ortib bormoqda. Umuman olganda, O‘zbekiston fintech bozori global qoidalar asosida o‘ynaydi – bu ham investorlar, ham startaplar uchun ijobiy signaldir.
Nazorat qiluvchi organlar ham jarayonga tobora ko‘proq jalb etilib, soha rivojini to‘g‘ri yo‘nalishga yo‘naltirishga harakat qilmoqda – ular yangi qonun loyihalarini kiritmoqda, kompaniyalar bilan muloqotga kirishmoqda, yangi tarmoqda o‘zaro tiyib turish va muvozanat tizimini yaratishga harakat qilmoqda. Bu uzoq davom etadigan jarayon va muammosiz kechishi dargumon, lekin bu dunyoning rivojlangan iqtisodlari boshidan o‘tkazgan va davom etayotgan oddiy bosqich.
O‘zbekiston iqtisodiyotidagi asosiy muammolarga kelsak, ularning ikkitasi bor. Birinchisi – likvidlik. Uni hal qilish uchun bank tizimini takomillashtirish, yanada samarali moliya bozorlarini yaratish, umuman, makroiqtisodiy barqarorlikni mustahkamlash zarur.
Ikkinchi muammo – mehnatni tarmoqlar o’rtasida taqsimlash. O‘zbekistonda aholining salmoqli qismi qishloq xo‘jaligida band bo‘lsa-da, bu ulush qisqarishi kerak. Shu bilan birga, yuqori qo‘shimcha qiymatga ega bo‘lgan tarmoqlarda, ya’ni sanoat tarmog‘ida, IT sohasida band bo‘lganlar soni ortishi muhim ahamiyatga ega.
2024-yil uchun taxminlar
Likvidlik va ishchi kuchi taqsimoti masalalarini hal qilish O‘zbekistonda iqtisodiy o‘sishning ikkita kalitidir va menimcha, hukumat buni tushunadi. Shuning uchun biz iqtisodiyotning yangi tarmoqlariga yashil chiroq yoqadigan va mamlakatga ko’proq xorijiy kapitalni jalb qilishga yordam beradigan qonun loyihalarini kutmoqdamiz.
Fintech haqida gap ketganda, sanoat global miqyosda o’sishda davom etmoqda. McKinsey prognozlariga ko’ra, bu sohadagi daromad kamida yana to’rt yil davomida an’anaviy bank xizmatlaridan uch barobar tezroq o’sadi. O‘zbekistonda ham kompaniyalarning moliyaviy barqarorligi va ularning tranzaktsiyalari hajmi izchil ortib borayotganini ko‘ramiz. Mijozlar bazasi emas, balki tranzaktsiyalar ko’lami va soni o’sadi. Mijozlar mobil to’lovlardan tobora ko’proq foydalanadilar va ulardan foydalanishning ko’proq usullari paydo bo’ladi.
Kompaniyalar mikrokreditlardan tortib investitsiyalarga qadar kengroq xizmatlarni taklif qiladi. Shu bilan birga, elektron tijoratning o’sishi tufayli ko’proq chakana savdo shoxobchalarida naqd pulsiz to’lovlar joriy etiladi. Naqd pulsiz iqtisodiyotning o’sishi mintaqada fintech rivojlanishining qo’shimcha omili bo’ladi.
