Kuch Hamkorlikda

«Ota-ona tanlagan kishiga turmushga chiqish kerak.“ “Xotin hamma narsada eriga / ukasiga / otasiga boʻysunishi kerak.“ “Ayol kamtarona kiyinishi shart.“ “Ishbilarmonlik muzokaralarida faqat erkaklar muloqot qilishadi.“ “Ayol rahbar boʻlmasligi kerak.“ “Yaxshi xotin oʻz karyerasini emas, balki uy haqida qaygʻurishi kerak.“ Tanish aytilmagan qoidalar toʻplami, toʻgʻrimi? Oʻylaymanki, har birimiz hayotimizda hech boʻlmaganda bir marta “yaxshilar» va anʼanalar posbonlaridan bunday gaplar eshitganmiz.

Jamiyatimizda patriarxal tamoyillar mustahkammi? Ha. Oʻzbekistonda ayollarning rivojlanishi, jamiyatda faol oʻrin egallashi qiyinmi? Ha. Bu jamiyatda biz yolgʻizmizmi? Yoʻq.

Dunyoning hech bir davlatida hali toʻliq gender pariteti (ayrim sohalarda erkaklar va ayollarning teng soni) erishilmagan. Bu Jahon Iqtisodiy Forumi tomonidan hisoblab chiqilgan Global Gender Gap Index 2023 maʼlumotlariga koʻra. Islandiya, Norvegiya va Finlyandiya bu borada boshqa davlatlardan koʻra yaxshiroq koʻrinadi. Jazoir, Chad va qoʻshnimiz Afgʻonistonda (Oʻzbekiston, afsuski, indeksga kiritilmagan) yashovchi ayollarning hayoti va ahvoli yomon natijada.

Koʻrinib turibdiki, yetakchi va zaif mamlakatlar ayollari turli xil muammolarga duch kelishadi, ammo bitta asosiy muammo bor: ish haqi tengsizligi. Turli global tadqiqotlarga koʻra, bir xil lavozimlarda ishlaydigan ayollar va erkaklarning ish haqi oʻrtasidagi farq 5 foizdan 70 foizgacha.

Ushbu hodisaning sabablarini izlash Garvard professori Klaudiya Goldinning ishiga asos boʻldi. Oʻtgan yili u «mehnat bozorida ayollarning rolini tushunishni ilgari surgani uchun» iqtisodiyot boʻyicha Nobel mukofotiga sazovor boʻldi. Goldinning tadqiqotlari gender tengligi hali ham rasmiy ekanligini tasdiqlaydi.

Oʻzbekiston oʻz qizlari bilan faxrlanishi mumkin: iqtidorli, aqlli, maqsadli. Ammo ayollarning kasbiy rivojlanishiga toʻsqinlik qiluvchi koʻplab omillar mavjud va ulardan biri uy vazifalari. Hech kimga sir emaski, ayollarimiz, aytganlaridek, ikki smenada: ishda va undan keyin, bola tarbiyasi, uy yumushlari bilan shugʻullanadi.

Biroq, ayollarning jamiyatga qoʻshilishi mehnat unumdorligi va iqtisodiy oʻsishni oshirishi isbotlaydi. Oʻzbekiston yuqori rahbariyat darajasida bundan xabardor va vaziyatni oʻzgartirishga harakat qilmoqda. Soʻnggi yillarda mamlakatimizda gender tengsizligini kamaytirish boʻyicha qonunchilik darajasida koʻplab ishlar amalga oshirildi, aniq chora-tadbirlar oʻtkazildi – bu haqda jurnalimiz qahramonlari atroflicha gapirib berishadi. Bunday ilhomlantiruvchi misollar koʻproq boʻlishi uchun ayollar erkaklar tomonidan qoʻllab-quvvatlanishi kerak: faqat teng huquqli hamkorlik farovonlikka olib keladi.

Oʻqishdan zavqlaning!